Türk kültüründe ateş ve ocak iyeleri

Abstract

Türk kültüründe "ateş" ve "ocak", etrafında oluşan çeşitli inanış ve uygulamalar neticesinde bir kült halini almıştır. "Ateş" ve "ocak"ın hâkim bir ruhu olduğuna inanılmış ve genel olarak bu ruha "ateş ve ocak iyesi" adı verilmiştir. Ateş ve ocak iyesinin canlı olduğuna inanıldığı için de bu iyeye bir canlıya davranılır gibi davranılmış, hatta bu iyeye birtakım insan vasıfları da yüklenmiştir. Ancak Türk dünyasında ateş ve ocak iyesine genel olarak "ot ana" diye hitap edilmiş ve bu iye kadın gibi tasvir edilmiştir. Türk kültüründe ateş ve ocak iyesi, bu özelliklerinin yanı sıra tanrısal ve aracı bir pozisyonda yer almıştır. Bundan dolayı da ateş ve ocak etrafında bir takım kurallar ve tabular oluşmuştur. Makalede, "ateş ve ocak iyesi", antropomorfik yönü, kadın görünümü, etrafında oluşan kural ve tabular ve zararlı ruhlarla olan ilişkisi açısından ele alınıp değerlendirilecektir.

In Turkish culture "fire" and "hearth" has become a cult as a result formed around the various beliefs and practices. It is believed to be familiar spirit of fire and hearth and called "familiar spirit of fire and hearth" to this spirit in general. Because familiar spirit of fire and hearth is believed to be alive, it has been treated like a creature is treated this familiar spirit, insomuch that it was loaded with some human characteristics to this familiar spirit. But, it is called "ot ana" to the familiar spirit in the Turkish world in general and this familiar spirit is illustrated like a woman. In addition to these features, the familiar spirit of fire and hearth in the Turkish culture situated in a divine and in-between position. Some rules and taboos has been formed around the fire and hearth on account of this. In the article, the familiar spirit of fire and hearth will be evaluated in terms of antropomorphic aspect, female appearance, formed around the rules and taboos and its relationship with the harmful spirit.