İnanç-mekân ilişkisi bağlamında cemevlerinin korunması: Malatya Arapgir Onar Köyü cemevleri

Abstract

İnanç, geçmişten günümüze uzanan süreçte insanların en temel ihtiyaçlarından/içgüdülerinden biri olmuştur. Tarih boyunca pek çok toplum, inanç dinamiklerini geliştirerek; kutsal inanç sistemlerini ve ritüellerini inşa edegelmiştir. Bu bağlamda kutsal inanç sistemlerinin temelini oluşturan Tanrı’ya yaklaşma yolu, bazı dini sistemler içinde ritüelleri gerçekleştirmede ihtiyaç duyulan özgün mekânların tasarlanmasına neden olmuştur. Kadim geçmişiyle pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Anadolu topraklarında da birçok dine, mezhebe ve tarikata ait izler, yapılar ve semboller bulmak mümkündür. Bu bağlamda Anadolu kültüründe canlı ve etkin unsurlarıyla göze çarpan Alevi kültür ve inancı ile birlikte kendine has kutsal mekânları da tarihsel, politik ve kültürel açılardan pek çok bilimsel çalışmanın konusu olmuştur. Alevi geleneğinde sosyo-kültürel dayanışma ve yardımlaşma sistemine destek sunma misyonunun yanı sıra dini etkinliklere (niyaz, halka namazı, kurban, semah vb.) de ev sahipliği yapan cemevleri, Alevi inanç ve ibadetinde önemli yer tutmaktadır. Buradan hareketle çalışmanın amacı, cemevi yapılarının Alevi kültüründeki değerini kutsal dini mekânlar bağlamında ele almak ve bu yapıların korunmasının gerekliliğine dikkati çekmektir. Çalışma dini yapıların korunması kapsamında konuyu irdelemek üzere seçilen Malatya İli, Arapgir ilçesinde bulunan Onar kırsal yerleşim alanındaki, özgün işlevi zaviye olan ancak cemevi olarak yeniden işlevlendirilen iki geleneksel yapının özgün mekânsal değerini literatür araştırmaları ve alan araştırmalarıyla birlikte sunmayı hedeflemektedir.

Faith has been one of the most basic needs/instincts of people in the progression from past to present. Throughout history, many societies have developed their belief dynamics; has built their sacred belief systems and rituals. In this context, the way of approaching God, which forms the basis of sacred belief systems, has led to the design of unique spaces needed to perform rituals in some religious systems. It is possible to find traces, structures and symbols of many religions and sects in Anatolia, which has hosted many civilizations with its ancient past. In this context, Alevi culture and belief, which stands out with its lively and active elements in Anatolian culture, and its unique sacred places have been the subject of many scientific studies in terms of historical, political and cultural aspects. In the Alevi tradition, djemevies, which host religious events (supplication, Public ring prayer, sacrifice, semah, etc.) as well as supporting the socio-cultural solidarity system, have an important place in Alevi belief and worship. From this point of view, the aim of the study is to consider the value of djemevi structures in Alevi culture in the context of sacred religious places and to draw ttention to the necessity of conserving these structures. The study aims to present the original spatial value of two traditional structures, whose original function was a dervish lodge, but which were re-functionalized as a djemevi, in the rural settlement area of Onar, located in the Arapgir district of Malatya province, which was selected to examine the subject within the scope of the conservation of religious buildings, together with literature research and field studies.