Kuzey Makedonya-Kanatlar köyünde anlatılan evliya menkıbeleri

Abstract

Kanatlar, Kuzey Makedonya’da Pirlepe’ye bağlı bir Türk köyüdür. Köyün nüfusu yaklaşık olarak 1700’dür ve 500 hane olarak ifade edilmektedir. Köyde Bektaşi tarikatı mensupları hâkimdir. Kanatlar’da köyün kurucusu olduğuna inanılan Dikmen Baba yatırı, aynı zamanda tekke vazifesi görmektedir. Bu nedenle köyde Dikmen Baba hakkında çeşitli menkıbeler anlatılmaktadır. Bunun yanı sıra gerek Kanatlar’da gerekse civar yörede yatırı bulunan Kurt Dede Koca, Eyat Baba, Ali Baba ve Hasan Baba gibi veliler hakkında da menkıbeler anlatılmaktadır. Bu yazıda ele alınan evliya menkıbeleri, Kanatlar köyünde yaygın olarak anlatılan ve yalnızca yatırı olan veliler etrafındaki menkıbelerdir. Söz konusu menkıbeler, 2015 ve 2019 yıllarında Kanatlar’a gerçekleştirilen dört ayrı saha araştırmasından elde edilmiştir. Yazıda önce Kanatlar köyü ve civarında yatırı bulunan bu veliler hakkındaki menkıbeler verilmiştir. Sonra bu menkıbeler, velilerin “kuruculuk” ve “koruyuculuk” vazifeleri ile motifleri açısından değerlendirilmiştir. Değerlendirmede “karşılaştırmalı metot” ve “işlevsel yöntem” esas alınmıştır. Sonuç olarak gerek günlük hayatta gerekse dini törenler dâhilinde anlatılan bu menkıbelerin, Kanatlar’daki Bektaşi geleneği çerçevesindeki inanış ve uygulamalarla bütünleşmiş olduğu tespit edilmiştir. Menkıbeler ve menkıbeler etrafındaki inanış ve uygulamalar, menkıbelerde hayatları anlatılan velilerin Balkan coğrafyasındaki Türk varlığının koruyucusu olduklarını da ortaya çıkarmıştır. Genel olarak Türk menkıbe geleneği içerisindeki yeri düşünüldüğünde Kanatlar’da anlatılan menkıbelerin Türk kültürünün ve Türk varlığının Balkan coğrafyasındaki yerini ve izlerini göstermesi açısından önemli olduğu vurgulanmıştır.

Kanatlar is a Turkish village connected to Prilep in Northern Macedonia. The population of the village is approximately 1700 and it is expressed as 500 households. Bektashi belief is dominant in the village. Dikmen Baba tomb, believed to be the founder of the village in Kanatlar, also serves as a dervish lodge. For this reason, various legends about Dikmen Baba are described in the village. In addition, legends are told about saints such as Kurt Dede Koca, Eyat Baba, Ali Baba and Hasan Baba, who have tombs both in Kanatlar and in the surrounding area. The legends discussed in this article are about the saints who are widely told in Kanatlar village and only who have tombs. These legends are obtained from four different field surveys conducted in Kanatlar in 2015 and 2019. In the article, legends about these saints, who have tombs in Kanatlar village and its surroundings, are given first. Later, these legends were evaluated in terms of “founding” and “protection” duties of saints and motifs of legends. “Comparative method” and “functional method” were used in the evaluation. As a result, it has been determined that these legends, which are told both in daily life and within religious ceremonies, are integrated with beliefs and practices within the framework of the Bektashi tradition in Kanatlar. The legends and the beliefs and practices around them revealed that saints, whose lives were told in the legends, were the protectors of Turkish presence in the Balkan geography. Considering its place in the Turkish legend tradition in general, it was emphasized that the legends told in Kanatlar are important in terms of showing the place and traces of Turkish culture and presence in the Balkan geography.