Sabahattin Ali’nin hikâyelerinde yeni bir insan yaratma alanı olarak eğitim

Abstract

İnsanın dünyayı tanımasında, bir birey olarak biçimlenmesinde ve edindiği birikimle içine doğduğu dünyaya katkı sağlamasında, eğitimin rolü tartışılmaz bir gerçektir. Kaldı ki, bütün uygar uluslarda, eğitim; ilerlemenin, kalkınmanın ve yaşanabilir yeni bir dünya yaratmanın önemli dinamiklerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu önemine dayalı olarak, bugün “uygar” kelimesiyle tanımladığımız batılı ulusların, sanayi, teknoloji faaliyetlerinden çok önce eğitim ve öğretim faaliyetlerini düzenledikleri ve hayata geçirdikleri de bilinmektedir. Bu bağlamda, tüm dünyada, çağdaşlaşma, modernleşme ya da aydınlanma dediğimiz bütün düzenlemelerin arka planında öncelikle eğitim-öğretime yönelik iyileştirmelerinin olduğu görülmektedir. Sabahattin Ali’de Anadolu coğrafyasının farklı iklimlerinde yaşamış bir yazar olarak, özellikle hikâyelerinde memleketin çözülmesi gereken en önemli problemi olarak gördüğü “eğitim” üzerinde durmakla kalmaz, bilginin yeniden üretilmesi, değerlendirilmesi ve üretilen yeni bilgiyle yeni bir dünya/insan oluşturulması noktasındaki çabalarıyla dikkati çeker. Sabahattin Ali, hem Osmanlı ve Cumhuriyet dönemini hem de Cumhuriyet sonrasında batı uygarlığını yerinde tanıma fırsatı bulduğu için, bir taraftan yaşadığı/yurt tuttuğu coğrafyanın bir taraftan da batı dünyasının; kültür, edebiyat, eğitim sistemi ve medeniyetini yakından kavramış, karşılaştırma yapmak imkânını bulmuştur. Bu makalede de, 1930’lu yıllarda Türk hikâyeciliğine gerçekçi bir soluk getiren Sabahattin Ali’nin, eğitimle ilgili problemlere nasıl yaklaştığı ve bu problemleri nasıl ifade ettiği ortaya konulmaya çalışacaktır.

The role of education in the definition of man and as an individual is indisputable. Moreover, in all civilized nations, education is regarded as one of the important dynamics of progress and development. Based on this significance, it is also known that western nations, especially those defined by the word "civilized", have organized and passed on education and training activities, long before industry and technology activities, and, it is seen that worldwide, in the background of all the regulations that we term enlightenment or modernization, are primarily educational-teaching improvements. As a writer who lived in the different climates of Anatolian geography, Sabahattin Ali’ stand on the “education problem”, which he describes in his stories as the most important problem of the country. He draws attention to the efforts at evaluation, the re-production of knowledge and the creation with this knowledge of a new world. Sabahattin Ali, who can also be regarded as a good teacher and man of opinion, finds the opportunity to recognize the concern with culture, literature, the education system and civilization of both the Ottoman and the Republican periods and western civilization. This article attempts to show how Sabahattin Ali, who brought a realistic breath to Turkish narrative in the 1930s, approached the problems related to education and how he expressed these problems.