Osmanlı devleti'nde yönetici sınıfın hayırseverliği: Ümera ve ulema vakıfları üzerine bazı düşünceler

Abstract

Osmanlı Devleti'nde yönetici/askeri sınıfı oluşturan ümera ve ulema, sahip oldukları idari ve mali imkanlar bakımından reaya sınıfından ayrılmıştır. Yönetici sınıfı oluşturan bu iki grubun, kontrolleri altında bulunan mali imkanları nasıl kullandıkları sorusu, Osmanlı hayırseverliğinin kökenleri hakkında bilgi vermektedir. Vakıf kurucuları olarak bu iki sınıf mensuplarının potansiyelleri değerlendirildiğinde, önemli sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Zira Osmanlı Devleti, Yakındoğu-İslam geleneklerine göre şekillendiği için toplum yararına çalışan vakıfları da çoğunlukla bu grup mensupları tesis etmişlerdir. Yönetim kademesinde bulunan Osmanlı ümera ve uleması, padişahlar tarafından çeşitli ayrıcalıklarla ödüllendirilmişler ve elde ettikleri ayrıcalıkları vakıflar kurarak toplum yararı için kullanmışlardır. Osmanlı yönetici sınıfı mensuplarının sahip oldukları menkul ve gayrimenkulleri oluşturdukları vakıflara yönlendirmeleri, yönetici sınıfı ile yönetilenler arasındaki bağı kuvvetlendirmiştir. Çalışmada askeri sınıfı oluşturan ümera ve ulemanın statülerinin farklılığına rağmen vakıf kurma konusunda ortaya koydukları benzerlikler ve farklılıklardan bahsedilecektir. Bu çalışmada Osmanlı hayırseverliğine yönetici sınıfın yaptığı katkı, kronolojik yatay yaklaşım tarzıyla ele alınacaktır

Ümera and ulema which composed the ruling class in the Ottoman community formed a total distant unit from subjects(reaya) with regard to administrative and financial facilities they had. The question how those two groups composing the ruling class used financial facilities under their control leads us to the roots of Ottoman charity. Members of those two groups had an enormous impact as waqf founders. Because waqfs were instituted by those groups members mostly in the Ottoman community following up the Near East/Islamic tradition. The Ottoman ümera and ulema was rewarded with various priviliges by sultans and those people used the priviliges instituting waqfs for public good. Ottoman ruling class members canalized movables and immovables they had into their waqfs so the relationship between ruling and ruled consolidated. In this work, it has been mentioned similarities and differences of ümera and ulema about instituting waqfs and contribution of the ruling class to Ottoman charity using with the horizontal chronological approach