Azerbaycan manilerinin toplumsal değerleri ve normları öğretme işlevi

Abstract

Toplum hayatında sosyal refahı sağlama ve destekleme işlevleriyle yer alan, toplum üyelerinin içinden doğan ve çoğunluk tarafından kabul edilip istendiği için toplumda yaşayan/yaşatılan birtakım değerler ve normlar mevcuttur. Bireyler arasındaki etkileşimin sağlıklı ve uyumlu bir şekilde gerçekleşmesi adına yol gösterici olan bu değerler ve normlar sistemi, bünyesinde birtakım kalıp davranışları, kaçınmaları ve yasakları barındırmaktadır. Birey ve topluma, "ne doğru, ne yanlış?", "ne iyi, ne kötü?", "ne güzel, ne çirkin?", "ne adil?" gibi konuları öğretme ve yargılama olanağı sunan bu sistemin bozulması ya da ortadan kalkması, toplumun birlik, işleyiş ve devamının sağlanmasına engel olur. Toplum hayatındaki çoğu şeyi şekillendiren bu değerler ve normlar sistemini öğretmek söz konusu olduğunda mit, masal, efsane gibi anlatıların yanı sıra, manilerin de devreye girdiği görülmektedir. Makalede, Azerbaycan manilerinin toplumsal değerleri ve normları öğretme işlevi üzerinde, örnek metinlerden hareketle durularak, bu işlevin ağırlıklı olarak hangi unsurlar üzerinde yoğunlaştığı değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda, Azerbaycan manilerinin; vatan sevgisi, mertlik, dostluk, yiğitlik, gurur, namus, gayret, ar, vefa, sadakat, zülüm ve haksızlıktan kaçınma, hürmet etme, saygı gösterme gibi konuları ön plana çıkardığı görülmüştür. Bu tespit, Azerbaycan Türklerinin ayırt edici yanlarını göstermesi açısından da işlevseldir

There are a number of values and norms in community life living in the society and created by the society with the functions for ensuring and supporting social welfare. They are adopted and desired by the majority. This system of values and norms, instructive for the interaction between individuals to take place in a healthy and compatible way, involves some pattern behaviors, avoidance and prohibitions. The disruption or disappearance of this system which offers the society and individuals the opportunity to learn and judge "what is right or wrong", "what is good or bad", and "what is beautiful or ugly" may prevent the sustainability of unity, functionality and continuity of a society. In teaching this system of values and norms that formalise the viewpoint of the society, short poems (manis), myths, fairy tales, and legends come into play. In the article, the function of Azerbaijan poems for teaching social values and norms is emphasized, considering some sample texts. As a result of this evaluation, it is seen that Azerbaijan poems feature the matters such as patriotism, manliness, friendship, bravery, pride, honesty, effort, modesty, fidelity, loyalty, avoiding from cruelty and injustice, esteem, respect. This finding also serves to suggest the distinctive characteristics of Azerbaijan Turks