Elmalı'da (Antalya) yağışın tetiklediği sel, taşkın ve çamur akıntısı afetlerinin jeomorfolojik analizi

Abstract

İnceleme alanı Antalya ilinin Elmalı ilçesinde yer alan Salur, Eskihisar, Yılmazlı, Karaköy ve Yapraklı kırsal mahallelerini kapsamaktadır. Salur, Eskihisar, Yılmazlı ve Yapraklı yerleşmelerinde 06.08.2018 tarihinde sel, taşkın ve çamur akıntısı şeklinde etkili olan doğal afet yaşanmıştır. Bahsi geçen kırsal mahallelerde temizlik çalışmaları sürerken 07.08.2018 tarihinde saat 17:00 sıralarında başlayan sağanak yağış sonucunda Karaköy’de gerçekleşen sel ve taşkın sonucunda tarım arazileri zarar görmüştür. Bu çalışmanın amacı doğal afetin nedenlerini araştırmak, afetin bilançosunu ortaya çıkarmak ve tekrar yaşanmaması için alınması gereken önlemleri belirlemektir. Çalışma kapsamında nitel araştırma yöntemlerinden olan literatür taraması, arazi çalışması ve gözlem metotları kullanılarak ihtiyaç duyulan veriler elde edilmiştir. İnceleme alanına 12. 08. 2018 tarihinde arazi çalışması gerçekleştirilmiş, hasar tespit ve temizlik çalışmaları yerinde incelenmiştir. Afetin bilançosu ile ilgili veriler Elmalı Kaymakamlığı ve Antalya İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü’nden temin edilmiştir. Ardından ofis çalışmasına geçilerek mevcut literatür, arazi çalışması verileri ve haritalardan elde edilen bulgular değerlendirilerek sonuç bölümüne aktarılmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen bulgular değerlendirildiğinde kısa süreli sağanak yağışların birikinti konileri üzerindeki yan kolların debisini aniden arttırdığı tespit edilmiştir. Bu durum süreksiz yan kolların yüksek aşındırma gücü kazanmasına ve birikinti konisindeki gevşek malzeme istifi şeklindeki iri unsurlu çakıl ve ince unsurlu kumlu malzemeyi aşındırarak taşımasına neden olmuştur. Yüksek akım ve yüksek eğim değerlerinin etkisi ile harekete geçen çamur kütlesi başta Salur olmak üzere Eskihisar, Yılmazlı ve Yapraklı kırsal mahallelerini etkilemiştir. Ardından 07.08.2018 tarihinde Karaköy’de sel ve taşkın etkili olarak tarım arazilerine zarar vermiştir. Yaşanan doğal afet sonunda can kaybı olmazken 450 dönüm sera ve tarım alanı, mezarlıklar ve 12 ev kullanılamaz hale gelmiş, çok sayıda küçükbaş ve büyükbaş hayvan telef olmuştur. Yerleşim alanlarının seçimi esnasında jeomorfolojik ve uygulamalı jeomorfolojik özelliklerin dikkate alınmaması, bu tür afetlerin yaşanma olasılığını arttırmaktadır.

The study area comprises Salur, Eskihisar, Yılmazlı, Yapraklı and Karaköy rural settlements located in Elmalı district of Antalya - Turkey. A disaster occurred in the form of flood and mud flow on 06.08.2018 in Salur, Eskihisar, Yılmazlı and Yapraklı villages. While disaster recovery works are continuing in the villages, as a result of rainfall started at 17.00 on 07.08.2018, the floods in Karaköy caused destruction to agricultural lands. The aim of this study is to investigate the causes of disaster, to assess the damage and to determine the measures to be taken to prevent it from happening again. Within the scope of the study, essential data were obtained by using literature review, field study and observation methods which are qualitative research methods. Fieldwork was carried out on the 12.08.2018 and the disaster mitigation and cleaning activities were examined on site. Chronology and backround of disaster data were obtained from Elmalı District Governorate and Antalya Provincial Directorate of Disaster and Emergency. Afterwards, the current literature, fieldwork data and the findings obtained from the maps were evaluated and transferred to the conclusion section. When the findings obtained from the study were evaluated, it was found that shortterm heavy rain suddenly increased the flow rate of the side arms on the stream. This has caused the discontinuous side arms to gain high abrasive force and to easily transport the coarse-grained gravel and fine-grained sandy material intercalated in the stack of loose material in the cone. Torrent under the influence of high slope values and heavy rain conditions caused Salur, Eskihisar, and Yapraklı villages to remain under mud flow. On 07.08.2018, floods in Karaköy effectively damaged agricultural lands. At the end of the natural disaster, 450 hectares field and agricultural land, cemeteries and 12 houses became unusable and many sheep and cow to be destroyed. The fact that geomorphological and applied geomorphological characteristics are not taken into consideration during the selection of settlement areas increases the likelihood of such disasters.