Kindî'de tanrı-alem ilişkisinin madde, hareket ve zaman kavramları bağlamında yorumlanması

Abstract

Bu makalenin konusu Kindî’nin madde, hareket ve zaman kavramları bağlamında Tanrı-âlem ilişkisine yaklaşımıdır. Kindî bu kavramlardan yola çıkarak âlemin ezelî olduğu tezine karşı, argümanlar sunmakta ve buradan Tanrı tarafından yoktan yaratılan bir âlem anlayışına varmaktadır. Kindî’nin bu bağlamdaki görüşleri ele alınırken filozofun felsefî kaynaklarından olan Aristoteles’in yorumlarına yer verilmiştir. Aristoteles'in görüşleri, Kindî'nin görüşleriyle karşılaştırılırken her iki filozofun madde, hareket ve zamanın ezelîliği konusunda farklı görüşlerde oldukları anlaşılmıştır. Bu farklılık Tanrı-âlem ilişkisi problemine yaklaşımlarında da görülmektedir. Aristoteles madde, hareket ve zamanı ezelî olarak kabul ederken, Kindî madde, hareket ve zamanın ezelî olmadığını; diğer her şey gibi Tanrı tarafından yaratıldığını ifade etmektedir. Aristoteles hareket ve zaman kavramlarından İlk Muharrik’e gider. Ona göre İlk Muharrik var olması kaçınılmaz olan zorunlu bir varlıktır. İlk Muharrik’in âlemle ilişkisi ise, ilk hareketi vermekle sınırlıdır. Tanrı’nın yetkin, bilgin, diri, aşkın, değişmez, ezelî ve ebedî olduğu konusunda Aristoteles ve Kindî’nin görüşleri örtüşmekle birlikte Tanrı-âlem ilişkisi konusunda ayrışırlar. Kindî’nin özgür iradesiyle âlemi yoktan yaratan ve âlem ile sürekli ilişki hâlinde olan bir varlık olarak tasavvur ettiği Tanrı, “Gerçek Bir”dir. “Bir” sayı değildir. O, Mutlak bir olduğu için çokluk barındırmaz. Gerçek birin maddesi, formu, niceliği, niteliği ve izafeti yoktur. Özetle Tanrı ve Tanrı-âlem ilişkisi gibi konularda farklı filozofların görüşlerinden etkilenmiş olan Kindî’nin Aristoteles’inkiler dâhil bu görüşlerden herhangi birini olduğu gibi kabul etmeyip kendi sentezini yapmış olduğunu ifade edebiliriz.

The subject of this article is al-Kindi's approach to the relationship between God and the universe in the context of the concepts of matter, motion, and time. Al-Kindi presents arguments against the thesis that the universe is eternal based on these concepts, leading to the understanding of a universe created by God out of nothing. While discussing al-Kindi's views in this context, the philosopher's philosophical sources, particularly Aristotle's interpretations, are also considered. When comparing Aristotle's views with al-Kindi's, it becomes apparent that both philosophers hold different perspectives on the eternity of matter, motion, and time. This difference is also reflected in their approaches to the problem of the relationship between God and the universe. Aristotle accepts matter, motion, and time as eternal, while al-Kindi asserts that matter, motion, and time are not eternal but created by God like everything else. Aristotle attributes the concept of Prime Mover to motion and time, considering it a necessary being whose existence is inevitable. The relationship of the Prime Mover with the universe is limited to initiating the first motion. Although both Aristotle and alKindi agree that God is perfect, knowledgeable, living, transcendent, immutable, eternal, and everlasting, they differ in their approach to the relationship between God and the universe. Al-Kindi conceives God as a being with free will, who creates the universe out of nothing and remains in constant relationship with it, and refers to God as the "Real One." He is not a number but an absolute being, devoid of multiplicity because of His absolute nature. The Real One has no matter, form, quantity, quality, or relativity. In summary, al-Kindi, influenced by the views of various philosophers, including Aristotle, does not simply accept any of these views on God and the God-universe relationship but forms his own synthesis.