Az konuşulan bir kent hakkı olarak kamusal tuvaletlere erişimde cinsiyet temelli eşitsizlikler

Abstract

Kadınların kamusal mekândaki hareketlilikleri yüzyıllardan beri çeşitli şekillerde sınırlandırılmaktadır. Dünyanın çeşitli yerlerinde tarihi değişmekle birlikte, kamusal özel mekân bölünmesinin belirginleştiği 18. Yüzyılda kadınlara tamamen kapalı/yasak olan kamusal mekân, zamanla belirli mekânlara izin verilmesiyle kadınlara açılmıştır. Her ne kadar kadınlar kamusal mekânın çeşitli yerlerinde görünmeye başlasalar da bu görünürlüğe bir dizi sınırlılık eşlik etmiştir. Bu sınırlılıklar kimi zaman kadınların iffeti üzerinden tanımlanan norm ve yasaklara dayalı olurken kimi zaman da kamusal mekânın kadınlara açıldıkça sınırlı kalan hizmetlerinden kaynaklanmaktadır. Bu sınırlılıklar, Henri Lefebvre’nin kavramsallaştırması olan kent hakkının cinsiyet temelli boyutuna işaret etmektedir. Kadınların kentsel hizmetlerin tümünden erkeklerle eşit bir şekilde faydalanmıyor oluşu bu makalenin temel sorunsalını oluşturmaktadır. Bu kapsamda makalede, en temel ihtiyaçlardan biri olan kamusal tuvaletler üzerinden bir inceleme yapılmıştır. Çalışma, Türkiye’de bu konuda yapılmış çalışmaların azlığı nedeniyle kamusal tuvalet meselesini bir kent hakkı olarak düşünmeye kapı aralamak amacıyla uluslararası literatür incelemesi ile başlayıp, Balıkesir kenti örneğinde kamusal tuvaletlere dair cinsiyet temelli mekânsal farklara odaklanmıştır. Çalışma kapsamında Balıkesir kentinde kamusal tuvalet hizmetinin cinsiyet temelinde eşitsiz olduğu anlaşılmıştır. Bu kapsamda kamusal tuvalet hizmetindeki bu eşitsizliklerin giderilmesi ve kadın ihtiyaçlarının dikkate alınması, kentsel yaşama katılımın önemli bir gerekliliğidir.

Women's mobility in public spaces has been limited in various ways for centuries. Public space, which was once completely closed/forbidden to women in the 18th century (actually its history has changed in various parts of the World), was opened to women by allowing certain places over time. Although women began to be seen in various parts of the public sphere, this visibility was accompanied by a number of limitations. While these limitations are sometimes based on norms and prohibitions defined in terms of women's chastity, sometimes they arise from the services of the public space. These limitations point to the gendered dimension of the right to the city. The fact that women do not benefit from all urban services equally with men constitutes the main problematic of this article. In this context, an analysis was made in the article on public toilets, which is one of the most basic needs. The study is based on international literature review in order to open the door to considering the public toilet issue as a city right due to the scarcity of studies on this subject in Turkey, and it focused on gender-based spatial differences in public toilets of Balıkesir city. The study revealed that public toilet service in Balıkesir city center is unequal on the basis of gender. Eliminating these inequalities in public toilet services and taking women's needs into consideration is an important requirement for participation in urban life.