Tarihi bir belge ışığında Türkiye-Afganistan ilişkileri: Binbaşı Hüseyin Bey’in raporuna göre Kâbil elçisi Fahreddin Paşa’nın faaliyetleri (1922-1923)

Abstract

Mustafa Kemal Paşa, Milli Mücadele’nin en güç zamanlarında bile Afganistan’ın askeri eğitimi için buraya askeri heyetler gönderdi. Böylece iki devlet arasında sağlam ilişkiler kuruldu. Sağlanan bu iyi ilişkiler çerçevesinde karşılıklı olarak büyükelçilikler de atandı. Nitekim Türkiye 1922’de Fahreddin Paşa’yı Afganistan’a Kâbil elçisi olarak gönderdi. Kabil’de Fahreddin Paşa ile çalışacak bir heyet de teşkil edildi. Heyette bir asker olarak Binbaşı Hüseyin Bey de yer almıştır. Binbaşı Hüseyin Bey, Fahreddin Paşa’nın emrinde sekiz ay görev yaptı. Bu zaman zarfında Binbaşı Hüseyin Bey, duyduklarına, şahit olduklarına ve bu ikisi üzerinden kendisinde hasıl olan kanaatlerine dayanarak hem elçilik hakkında hem de Afganistan’ın siyasi, sosyal ve askeri yapısı hakkında bir rapor kaleme almıştır. Raporda verilen bilgiler nitel yöntemle ele alınmış ve literatürde yer alan bilgiler çerçevesinde raporda geçen konulara açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Bu makaleden amaç bahsi geçen rapor çerçevesinde Emir Amanullah Han dönemi Türkiye-Afganistan ilişkileri, Afganistan’ın siyasi, sosyal ve askeri yapısı hakkında bir değerlendirme yaparak döneme ilişkin eksik bilgileri tamamlamaya çalışmaktır.

Mustafa Kemal Pasha sent military delegations to Afghanistan for the military training of the country even in the most difficult times of the National Struggle. Thus, solid relations were established between the two states. Within the framework of these good relations, ambassadors were also appointed. As a matter of fact, Turkey appointed Fahreddin Pasha as its Ambassador to Kabul, Afghanistan in 1922. A delegation was also formed to work with Fahreddin Pasha in Kabul. As a soldier, Major Hüseyin Bey also took part in the delegation. Major Hüseyin Bey served under Fahreddin Pasha for eight months. During this time, Major Hüseyin Bey wrote a report about the embassy and the political, social and military structure of Afghanistan based on what he had heard, what he had witnessed and the opinions he had formed based on these two. The information given in the report was handled with a qualitative method and it was tried to clarify the issues in the document within the framework of the information in the literature. The aim of this article is to try to complete the missing information about the period by making an evaluation of Turkey-Afghanistan relations and the political, social and military structure of Afghanistan during the Amanullah period within the framework of the aforementioned report.