Sosyoloji, bireycilik ve modern toplum: Liberal bireycilik öğretilerine karşı özgünlük bireyciliği

Abstract

Bu makalede, eleştirel realist bir sosyal teorik perspektiften hareket ederek sosyoloji, modern toplum ve bireycilik arasındaki ilişkileri irdeliyor ve birbiriyle ilişkili şu iki tezi savunuyoruz: 1) Sosyoloji, klasik liberal geleneğin “kendi eylemlerine bütünüyle hâkim ve tercihlerinin tam bilincindeki özerk ve rasyonel birey” kurgusunun reddini gerektirmektedir ve bu kurgunun sosyal bilimlerdeki yansıması olan “metodolojik bireycilik”, sosyoloji için uygun olmayan bir yöntemdir. 2) Bununla birlikte, sosyolojinin metodolojik bireyciliğin reddini gerektirmesi, bireyciliğin tüm türlerine ve asli değerlerine kategorik olarak karşı olduğu ya da olması gerektiği anlamına gelmemektedir. Makalenin ilk iki bölümünde bu argümanları savunduktan sonra, son bölümde, sosyoloji ile bireycilik türleri arasındaki ilişkiye dair teorik ve metodolojik tartışmamızı modernitenin tarihsel ve kurumsal çözümlemeleri ile karşılaştırmayı deniyoruz. Wagner'ın ve Berman'ın tarihsel modernlik çözümlemelerinden hareketle, sosyolojinin teorik birikimiyle olduğu kadar modern toplumun yapısal veçheleriyle de uyumlu olan, liberal bireycilikten daha gelişkin bir bireyciliğin, “özgünlük ve kendini gerçekleştirme bireyciliğinin” mümkün olduğunu ileri sürüyoruz. Böylece, epistemolojik bir tartışmayı, gerekli olduğunu düşündüğümüz etiko politik bir boyutla birleştirmenin yanı sıra, eleştirel bir sosyal teorinin “bireycilik” fikri karşısındaki tutumuna da bir parça netlik kazandırmış olmaktayız: Bize göre epistemolojik açıdan metodolojik bireyciliğin kesin reddini gerektiren sosyoloji, etiko politik açıdan kendini gerçekleştirme fikrine dayalı özgünlük bireyciliğine karşı olmadığı gibi, onu destekleyen ve gelişimine katkıda bulunan en önemli modern disiplinlerden biri konumundadır.

In this article, we examine the relationships between sociology, modern society and individualism from a critical realist social theoretical perspective. We discuss the following two theses: 1) Sociology requires the rejection of the “fully autonomous and rational individual” fiction of the classical liberal tradition; and “methodological individualism”, which is the reection of this ction in social sciences, is an inappropriate method for sociology. 2) However, the fact that sociology is opposed to methodological individualism does not mean that sociology is categorically opposed to all values of individualism. After defending these arguments in the first two parts of the article, in the last part, we try to compare our theoretical and methodological discussion of the relationship between sociology and types of individualisms with historical and institutional analyses of modernity. Based on Wagner's and Berman's analyses of historical modernity, we argue that a more advanced individualism than liberal individualism, “individualism of authenticity and self-realization” is possible, and it is compatible with the theoretical background of sociology as well as with the structural aspects of modern society. Thus, in addition to combining the epistemological discussion with an ethical-political dimension, we also provide some clarity on the attitude of a critical social theory towards the idea of “individualism”: Sociology, which requires the rejection of methodological individualism from an epistemological point of view, is not against the development of individualism of authenticity based on the idea of self-realization from an ethical-political point of view, but is one of the most important modern disciplines that supports it.