Türkiye’de bürokrasinin denetiminde hak arama mekanizmalarının rolü

Abstract

Türkiye, 2000’li yıllarda iç ve dış dinamiklerin etkisiyle siyasal, sosyal, ekonomik ve yönetsel alanlarda yoğun bir değişim sürecine girmiştir. Bu sürecin yönetim dinamiklerinde yarattığı değişim değerlendirildiğinde kamu yönetiminde onlarca yıldır var olan bürokratik kültürden vatandaş odaklı hizmet kültürüne geçişin amaçlandığı görülmektedir. Siyaset kurumu, bu geçiş sürecinde bürokrasiden hizmet alan vatandaşların da etkin, verimli ve kaliteli hizmet alma hak ve taleplerinin bilinciyle bürokrasiyi sorgulamasını ve denetlemesini amaçlamıştır. Vatandaşların bürokrasiyi sorgulama ve denetiminin gerçekleştirilebilmesinin yolu vatandaşların hakları konusunda bilinçlendirilmesi ve hakkın aranabilmesi için gerekli hak arama mekanizmalarının oluşturulmasından geçmektedir. 2000’li yıllarla birlikte Türkiye’de, demokrasi ve insan haklarında görülen olumlu gelişmelerin de etkisiyle, hesap vermeyen, gizlilik ve kapalılığın hüküm sürdüğü geleneksel bürokratik yapının şeffaf ve hesap verebilir bir bürokrasiye dönüşümünde Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER), Kamu Görevlileri Etik Kurulu, Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsman) ve Açık Kapı gibi hak arama mekanizmaları hayata geçirilmiştir. Çalışmada, hak kavramı, hak arama mekanizmaları, işlevleri ve sözü edilen mekanizmaların bürokrasinin dönüşümüne olan etkileri değerlendirilmektedir.

In 2000s, Turkey has entered an intense process of change in political, social, economic, and administrative areas under the effect of internal and external dynamics. When the changes introduced by this process on administrative dynamics are taken into account, it is seen that it is aimed at switching from a bureaucratic culture, which has existed for decades in public administration, to a citizen-focused culture. During this process, politics has aimed at enabling citizens who get service from bureaucracy to question and monitor bureaucracy with their awareness of right and demand of getting active, efficient, and quality service. Citizens’ questioning bureaucracy and monitoring it are achieved by raising the awareness of citizens about their rights and by the formation of mechanisms that are required for claiming rights. With the effects of advancements in human rights and democracy, some mechanisms, such as Right to Information Act, Presidency’s Communication Center, Board of Ethics for Civil Servants, Ombudsman Institution, and Open Door Service which are used to claim rights have been put into practise in Turkey in 2000s, having a role in the transformation of the unaccountable traditional bureaucracy, where confidentiality governs, to a transparent and accountable bureaucracy. In this study, the concept of right, mechanisms of right-claiming, its functions and the effects of abovementioned mechanisms on the transformation of bureaucracy are evaluated.