Alevi çepni topluluğunda kültürel sürekliliği sağlayan temalar: Balıkesir Karamanlar köyünde nitel bir araştırma

Abstract

Balıkesir ili ve çevresi, konar göçer yaşam tarzını 19. yüzyılda bırakarak yerleşik yaşama geçen Çepnilere yurtluk yapmaktadır. Oğuzların yirmi dört boyundan biri olan Çepniler, düşmana karşı gösterdikleri cesaret ve mücadeleci yönleriyle bilinen bir Türk boyudur. Balıkesir ve çevresinde Çepni kimliğinin Alevi kimliği ile birleşerek, birlikte ifade edildiği dikkat çekmektedir. Çalışmanın örneklemini, bir Alevi Çepni köyü olan Karamanlar’da amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilen kadın ve erkek köy sakinleri oluşturmaktadır. Araştırmada, evliliğin grup içi-grup dışı gerçekleşmesi durumu, aile yapısı, evliliklerin gerçekleştirilmesindeki usuller, kimlik ve kökene ilişkin açıklamalar, törenler, kültürün kuşaktan kuşağa aktarılmasında hikâyelerin yeri ve toplumsal bütünleşme ve dayanışmanın sağlanmasında “musahiplik” kurumu bağlamında sorular sorulmuştur. Çalışmanın amacı, tamamı Alevi Çepni nüfustan oluşan Karamanlar köyünde, topluluğun kültürel sürekliliği sağlamada öncelediği mekanizmalara dikkat çekerek, toplumsal bütünleşmeyi sağlayan unsurların ve pratiklerin altının çizilmesidir. Çalışmanın yöntemi, sosyal olguları öncelikle bağlı bulundukları çevre içerisinde araştırmayı ve anlamayı ön plana alan bir yaklaşımı temel alan, nitel araştırmadır. Araştırmada, görüşme yöntemi yanında, gözlem yönteminden de yararlanılmıştır. Çalışmada, nitel araştırma süreciyle uyumlu olarak, test edilmeye hazır bir hipotez bulunmamaktadır. Tümevarım ilkesinin hâkim olduğu bu araştırma, tanımlayıcı bilgilerden yola çıkarak, Alevi Çepni topluluğun kültürel süreklilik çerçevesinde ifade ettiği temaları, anlamlandırmak çabası içindedir. Araştırmada, alanda elde edilen bulgulardan ve literatürden hareketle bir değerlendirme yapılmaktadır. Çalışmada ulaşılan temel sonuç; araştırmaya dâhil olan katılımcıların, Çepni-Alevi kültürü ve yaşam biçiminin korunması ve devamında gösterdikleri tutarlılıktır. Topluluğun kendi niteliklerine, değerlerine ve kökenine ilişkin bilinçli bir kavrayış içinde olması, sahip oldukları kimlik bilinci hakkında önemli sonuçlar ortaya çıkarmaktadır.

Balikesir proveince its environs provide homeland to the Chepnis who settled in the 19th century leaving their nomadic lifestyle. Chepnis one of the twenty-four tribes of the Oghuzes is a Turkish tribe known for their courage and combative aspects towards the enemy. It is noteworthy that the identity of Chepni in Balıkesir and vicinity is combined with the Alevi identity and expressed together. The sample of the study consists of male and female village residents who are selected by the purposeful sampling method in Karamanlar, an Alevi Chepni village. In the study, questions were asked within the context of the institution of “marriage”, in terms of the realization of marriage within and outside the group, the structure of the family, the procedures for the realization of marriages, the identity and origin, the ceremonies, the place of the stories in the transfer of culture from generation to generation, “musahiplik” the establishment of social integration and solidarity. The aim of this study is to emphasize the elements and practices that provide social integration by drawing attention to the mechanisms that the community prioritized in ensuring cultural continity in the village of Karamanlar which is entirely composed of Alevi Chepni population. The method of the study is a qualitative research based on an approach that prioritizes research and understanding in social environment. In this study, besides the interview method, observation method was also utilized. In accordance with the qualitative research process, there is no hypothesis ready to be tested. This research which is based on the principle of induction, tries to make sense of the themes that the Alevi Chepni community expresses hithin the framework of cultural continuty. In the research an evaluation is made based on the findings and literature obtained in the field. The main result of the study and the consistency of the Alevi Chepni culture and lifestyle in preservation and its continuation. A conscious understanding of the community’s own qualities, values and origins has important implications for their identity consciousness.