Türkiye’de eğitim ve öğretim programları, çevre okuryazarlığının gerçekleştirilmesini ne kadar desteklemektedir?

Abstract

Çevre eğitiminin amacı, toplumdaki bireyleri çevre sorunları konusunda aktif katılım gösteren çevre okuryazarı bireyler yapmaktır. Eğitim ve öğretim programları da öğrencilerin çevre okuryazarlığı kazanmalarını amaçlamaktadır. Çalışmanın amacı, okul öncesinden liseye eğitim ve öğretim programlarının kazanımlarının, çevre eğitimi amaçlarının kazandırılmasını ne kadar desteklediğini belirlemektir. İncelenen programlar, çevre eğitimi amaçlarının alt unsurları olan bilinç, bilgi, tutum, beceri, katılım kategorileri ve çevre eğitimi seviyelerine bağlı kalınarak, kazanımlar temelinde değerlendirilmiştir. İncelenen programların kazanımlarının yaklaşık olarak yarısı bilgi kategorisine aittir. Programlarda çevre eğitimi açısından “ekolojik temeller” seviyesinin ön planda olduğu, “kavramsal bilinçlenme” ile “inceleme ve değerlendirme” seviyesinin kazanımlarla az da olsa desteklendiği ancak “sorun çözüm seviyesinin” gerçekleştirilmesinin mümkün olmadığı belirlenmiştir. İncelemiş olduğumuz öğretim programlarının çevre eğitim amaçları ile özellikle çevre eğitimi üst düzey hedef kazanımlarının tutarlı olmadığı görülmüştür. Eğer çevre sorunlarına çevre okuryazarlığı çerçevesinde davranış boyutunda yanıt verebilecek öğrenciler yetiştirilmek isteniyorsa, özellikle bazı programlarda öne çıkan eğitim sisteminin mevcut sosyal düzeni koruma ve baskın eğitim değerleri yaklaşımı ile çevre eğitiminin üst seviye hedeflerinin gerçekleşmesi için verilmesi gerekli eğitimyaklaşımı arasındaki çelişkilerin ortadan kaldırılarak; bilinç, beceri ve özellikle katılım kategorilerine ait kazanımlara programlarda planlı, aşamalı, yeterli sayı ve içerikte yer verilmelidir.

The aim of environmental education is to transform learners into individuals with environmental literacy and active participants of environment related issues. Also the curricula aim to students’ acquisition of environmental literacy. The aim of this study is to determine to what extent the attainments of curricula from preschool to high school support to students’ acquisition of environmental education objectives. Reviewed curriculum documents were evaluated basically on attainments while adhered to levels of environmental education together with categories of awareness, knowledge, attitude, skill, participation which are sub-dimensions of environmental education objectives. Approximately half of the attainments of the reviewed curricula belong to the category of knowledge. “The ecological foundations” level is at the forefront in the curricula and levels of “the conceptual awareness” and “the investigation and evaluation” are supported slightly by the attainments of curriculum documents. However, it was determined that it is not possible to realize “the issue resolution” level in the curricula. The environmental education purposes of examined curriculum documents are inconsistent with especially the environmental education high-level goal attainments of curricula. If it is desired to train students who can respond to environmental issues in the behaviour dimension within the environmental literacy framework, initially, the contradictions between the protecting of present social order and dominant educational values approach of the education system and the education approach to the realization of the high-level goals of environmental education should be eliminated. Secondly, the attainments of awareness, skills and especially participation categories should be included in the curricula in a sufficient number and content, planned, and in a gradually way.