Türkiye’de çevresel sürdürülebilirliğe yönelik mali teşvikler: Geri dönüşüm örneği

Abstract

Sanayi devrimiyle başlayan ve küresel ekonominin etkisiyle yaygınlaşan “al-kullan-at” yaklaşımının, sosyo-ekonomik gelişmeler ve iklim değişikliği neticesinde kaynakların sürdürülebilirliğini sekteye uğrattığı görülmektedir. Geleneksel doğrusal ekonomi modeline alternatif olarak geliştirilen döngüsel ekonomi modeli ise yeni bir anlayışla kaynakların “azaltma-tekrar kullanma-onarma-yenileme-yeniden üretme-geri dönüştürme ve geri kazanım” yaklaşımı içinde mümkün olan en uzun süre kullanılmasını içermektedir. Çevreye duyarlı kalkınma anlayışını benimseyen bu paradigmanın başlıca araçlarından biri atık yönetimidir. Atıktan değer üretmeyi amaçlayan atık yönetiminde atıkların azaltılması ve atığın bir kaynak olarak ekonomiye yeniden kazandırılması hedeflenmektedir. Yeni bir üretim-tüketim sürecini gerektiren bu yaklaşım, sürdürülebilir bir atık yönetimini ve kaynakların geri dönüşümüne imkân sağlayacak şekilde planlanmasını zorunlu kılmaktadır. Atık yönetimi ve onun alt bileşeni olan geri dönüşümün başarıya ulaşabilmesi kolektif bir çabayı gerektirmektedir. Yüksek maliyet gerektiren çevreye duyarlı bu tür yatırımların aynı zamanda çeşitli teşvik araçlarıyla desteklenmesine de ihtiyaç duyulmaktadır. Özellikle yatırım teşviklerinin yatırımları özendirmede kritik bir işlev üstlendiği kabul edilmektedir. Bu çalışmada Türkiye’de geri dönüşüme sağlanan teşviklerin mevcut yapısının ortaya konulması ve yeterliliğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada yatırım teşvik sisteminde yapılan son düzenlemelerin geri dönüşüm yatırımlarını cazip hale getirmede, geri dönüşüm hedeflerini gerçekleştirmede önemli katkılar sunabilecek gelişmeler olduğu ve teşvik araçlarının çeşitlenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

As a result of socioeconomic developments and climate change, the “take-use-dispose” approach, which started with the industrial revolution and became widespread with the effect of the global economy, confer to interrupt the sustainability of resources. The circular economy model, which is developed as an alternative to the traditional linear economy model, includes the use of resources for the longer time within a new context of "reduce-reuse-repair-refurbish-remanufacture-recycle and recover" approach. Waste management is one of the main tools of this paradigm, which adopts an environmentally friendly development approach. Waste management, aiming to generate value from waste, target at reducing waste and reintroducing waste to the economy as a resource. This approach, which requires a new production-consumption process, necessitates sustainable waste management and planning in a way that allows for the recycling of resources. The success of waste management, one of the most critical components of the circular economy, and its sub-component recycling requires a collective effort. There is also a need to support such environmentally sensitive investments, which require high costs, with various incentive tools. It is accepted that investment incentives play a critical role, especially in encouraging investments. This study aims to reveal the current structure of the incentives provided for recycling in Turkey and evaluate their adequacy. The study is concluded that the last regulations made in the investment incentive system are developments that can make significant contributions to making recycling investments attractive and achieving recycling targets, and that incentive tools should be diversified.