XVIII. Yüzyılın ikinci yarısında Karesi Sancağı'nda hububat üretimi, ticareti ve İstanbul'un iaşesine katkısı

Abstract

Osmanlı Devleti'ne fetihten itibaren başkentlik yapmış olan İstanbul'un; stratejik bir bölgede kurulmuş olması, nüfusunun yoğunluğu ve devletin merkezi olması gibi nedenlerden dolayı şehrin yiyecek gereksinimlerinin karşılanması hususuna devlet tarafından ayrı bir önem verilmiştir. Şimdiye kadar başkente hububat sağlanması konusunda yapılan çalışmalar İstanbul merkezli olmuş ve bu konuda taşranın yeri ve karşılaştığı sorunlar üzerinde pek fazla durulmamıştır. Bu çalışmayla, XVIII. yüzyılın ikinci yarısında, merkezin talepleri doğrultusunda Karesi Sancağı ve kazalarından başkente hububat sağlanması, bu süreçte ortaya çıkan sorunlar ve bu sorunların sürece olan etkileri ele alınmıştır. Çalışmamızda, temel kaynak olarak da Balıkesir ve Edremit kazalarına ait şer'iye sicilleri ile Osmanlı Arşivinde bulunan Zahire Defterleri kullanılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde Karesi Sancağı'nda hububat üretimi, hububatın tüketim alanları ve ekmekçi esnafı ile sancağın tarihsel süreçteki yeri üzerinde durulmuştur. kinci bölümde ise, klasik dönemde başkente hububatın sağlanması, İstanbul'un hububat ihtiyacının sağlanmasında Sancağın rolü ile kazalardan ve iskelelerden hububat nakli ve devlet görevlileri ile üretici arasındaki ilişkileri üzerine odaklanılmıştır. Üçüncü bölümde ise sancakta meydana gelen hububat kaçakçılığının İstanbul'un iaşesinin sağlanmasına olan etkileri vurgulanmıştır.

As the capital of the Ottoman Empire from the time of its conquest, and with its geographical position and high population density, food supply of Istanbul has been given importance by the state. Until now, the studies on the food supply of the Ottoman capital have been done from Istanbul-centric point of view, and the position of countryside and its problems in this process have not been dealt with properly. This study focuses on the process of grain supply from Karesi Sancağı and its Kazas according to the demands of Istanbul with the possible difficulties and their affects on the process in the second half of the 18th century. In this study, judicial court records of Balıkesir and Edremit were used extensively in accordance with Zahire Defterleri in BOA. In the first chapter, grain production and its diverse consumption areas in Karesi Sancağı are studied. In the second chapter, the importance of the capital?s food supply in classical period, transportation process of grain from the towns to the small ports and the relations between the state officials and the producers are focused on. In the third chapter, the smuggling of grain and its effects on the food supply of Istanbul is emphasized.