Yerel yönetimlerde sosyal bütçe uygulama sonuçlarının analizi: Seçilmiş Büyükşehir Belediyeleri örneği

Abstract

Sosyal bütçe yaklaşımı, bütçedeki sosyal yardım ve sosyal güvenlik, eğitim, sağlık gibi kamu harcamalarının yoksulluk, gelir dağılımı, eşitlik, istihdam gibi sosyal içerme ölçütleri dikkate alınarak planlanmasını öncelikleyen bir yaklaşımdır. Bu çalışmada Türkiye’de bütçe uygulama sonuçlarına ilişkin 2018, 2019 ve 2020 yıllarına ait verilerine erişilmiş olan 16 Büyükşehir statüsündeki il özelinde sosyal harcamaların etkinliği analiz edilmiştir. Çalışmada üç temel analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntemler Balassa Endeksi, Herfindahl – Hirschman Endeksi ile Duranton ve Puga Endeksi’dir. Balassa Endeksi sonuçlarına göre analize dâhil edilen 16 il arasında 2018-2020 döneminde sağlık hizmetleri harcamalarında Bursa; Dinlenme, Kültür ve Din Hizmetlerinde Ankara; Eğitim hizmetlerinde İstanbul ve Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardım Hizmetleri’nde 2018 ve 2019 yılında Aydın, 2020 yılında ise Ankara karşılaştırmalı üstünlüğe en yüksek sahip olan ildir. 2018-2020 dönemi Herfindahl – Hirschman Endeksi (HH) sonuçlarına göre Eğitim Hizmetleri en yüksek mekânsal yoğunlaşmaya sahip olan sosyal bütçe harcamasıyken en düşük mekânsal yoğunlaşmaya sahip olan sosyal bütçe harcaması ise Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardım Hizmetleridir. Duranton-Puga Endeksi (DP) sonuçlarına göre, 2018 yılında Bursa, 2019’da Kocaeli ve 2020 yılında Muğla illeri diğer illere kıyasla en yüksek bölgesel farklılaşma göstererek sosyal bütçe kapsamında temel bir avantaja sahiptir. 2018’de Denizli, 2019 ve 2020’de Ordu illeri bölgesel farklılaşma açısından en düşük DP endeks değerine sahip olup incelenen 16 il içerisinde en yüksek sosyal bütçe dezavantajı gösteren iller konumundadır.

The social budget approach is an approach that prioritizes the planning of public expenditures such as social assistance and social security, education and health in the budget, taking into account social inclusion criteria such as poverty, income distribution, equality and employment. In this study, the effectiveness of social expenditures in 16 metropolitan provinces, whose data for 2018, 2019 and 2020 regarding the budget implementation results in Turkey were accessed, was analyzed. Three basic analysis methods were used in the study. These methods are Balassa Index, Herfindahl – Hirschman Index and Duranton and Puga Index. According to the results of the Balassa Index, among the 16 provinces included in the analysis, Bursa in health care expenditures in the 2018-2020 period; Ankara in Recreation, Culture and Religious Services; Istanbul is the province with the highest comparative advantage in education services, Aydın in 2018 and 2019, and Ankara in 2020 in Social Security and Social Assistance Services. According to the results of the Herfindahl – Hirschman Index (HH) for the 2018-2020 period, Education Services is the social budget expenditure with the highest spatial concentration, while Social Security and Social Assistance Services is the social budget expenditure with the lowest spatial concentration. According to the Duranton-Puga Index (DP) results, the provinces of Bursa in 2018, Kocaeli in 2019 and Muğla in 2020 have the highest regional differentiation compared to other provinces and have a fundamental advantage within the scope of the social budget. Denizli in 2018 and Ordu provinces in 2019 and 2020 have the lowest DP index value in terms of regional differentiation. Denizli ve Ordu are the provinces with the highest social budget disadvantage among the 16 provinces examined.