İbn Receb el-Hanbelî’nin Câmiu’l-Ulûm Ve’l-Hikem adlı eserindeki şerh metodu

Abstract

Bu makale, İbn Receb el-Hanbelî’nin (ö. 795/1393) Câmiu’l-ulûm ve’l-hikem’in deki şerh metoduna odaklanmaktadır. İbn Receb’in hayatı ve hadis ilmindeki ye rine kısaca temas edildikten sonra eserin telif gayesi, zikredilen hadislerin konusu ve kaynakları ile şerh yöntemi ve şerhin kaynakları incelenmektedir. Şerh; teknik özellikler, isnad ve muhteva açısından olmak üzere üç ana başlıkta ele alınmakta dır. Teknik özellikler açısından ayet ve hadisler, sahâbe ve tâbiûn sözleri, israiliyat, şiir, doktorların görüşü ve rüyalara yer verilmektedir. İsnad yönünden; seneddeki kapalılığın veya müphem ismin açıklanması, ravi tanıtımı, muhaddislere yönelik eleştiriler ve ravilerin cerh-ta‘dil bakımından değerlendirilmesi, rivayetlerin sıhha ti ve tahrici gibi konular üzerinde durulmaktadır. Muhteva itibariyle ise rivayetle rin sebeb-i vürûdu ve söyleniş hikmetleri, müşkilin izahı ve ihtilafın giderilmesi, garip kelimeleri izah ve kelime tahlilleri, fıkıh usûlü konuları ve fıkhî istinbat ların yanı sıra akîde, tasavvuf ve adâb gibi alanlara dair birtakım açıklamalara değinilmektedir.

This article focuses on the commentary method in Ibn Rajab al-Hanbali’s (d. 795/1393) Jami’ al-’Ulum wa’l-hikam. After briefly touching upon the life of Ibn Rajab and his position in the science of hadith, the purpose of writing this commentary, the subject and sources of hadiths in his book, and the method and sources of commentary are examined. This commentary; it is discussed under th ree main headings, namely in terms of technique, isnad and content, and their subheadings. In terms of technique or commentary method, verses and hadiths, sayings from the companions and their followers, Isrāiliyyāt, poetry and dreams are included. In terms of Isnad; it focuses on issues such as the explanation of the obscure or ambiguous name in the sanad or matn (text), the introduction of the narrator, the criticisms of the hadiths and the evaluation of the narrators by the terms of carh-ta’dil, the authenticity of the narrations and the irritant. In terms of content, some explanations about the fields such as creed, sufism and etiquette are mentioned, as well as the reasons for asbāb al-wurūd al-ḥadīth and the wisdom in the utterance context, the explanation of the problem and the elimination of the conflict, the explanation of unknown (gharib) words in the text of hadith and word analysis, reference to the subjects of fiqh methodology and the method of deriving the ahkam (tarīq istinbāṭ al-aḥkām).