Büyük Çamlıca Dergâhı tarafından hazırlanan Bektaşi Tercemanları kitapçığı

Abstract

Türk kültür tarihinde başlı başına bir araştırma sahası olan Alevi-Bektaşi kültürü, sözlü ve yazılı gelenekte pek çok ürün ortaya koymuştur. Ritüel ve ibadet törenleri sırasında icra edilen tercemanlar da şekil ve içerik bakımından bu kültürün özelliklerini taşıyan metinlerdir. Bu makalede, Bektaşi tarikatının farklı törenlerinde söylenen tercemanların Çamlıca Bektaşi Dergâhı tarafından bir araya getirilmesiyle hazırlanan Bektaşi Tercemanları adlı kitapçık tanıtılıp incelenmiştir. Makalenin giriş bölümünde Büyük Çamlıca Dergâhı ya da Tahir Baba Tekkesi olarak bilinen dergâh hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Alevi-Bektaşi kültürünün ürünü olan terceman ve gülbank kavramları ele alınmıştır. İkinci bölümde söz konusu terceman tanıtılarak şekil, konu, dil ve üslup özellikleri incelenmiştir. Ekler kısmında ise terceman kitapçığındaki Arap harfli metnin çeviri yazısı ve günümüz Türkçesine aktarılmış haline yer verilmiştir. İncelenen bu eserde Alevi-Bektaşi kültürüne ait post, tıraş, kurban gibi pek çok konuda söylenen tercemanlara yer verildiği görülmüştür. Bektaşi geleneğinde tercemanların yer aldığı çok sayıda yazma eser vardır. Ancak bir dergâh bünyesinde hazırlanıp dergâhın kurumsal yayını olan terceman kitapçığı nadirdir. Bektaşi Tercemanları adlı eser, bu yönüyle dikkat çekmektedir.

Alevi-Bektashi culture, which is a field of research on its own within the history of Turkish culture, has produced many products in oral and written tradition.The tercemans performed during rituals and worship ceremonies are texts that bear the characteristics of this culture in terms of form and content. In this article, the booklet called Bektaşı Tercemans, which was prepared by the Çamlıca Bektashi Dervish Lodge, was introduced and examined. In the introduction part of the article, information about the lodge known as Büyük Çamlıca or Tahir Baba is given. In the first part, the concepts of Terceman and Gülbank, which are the products of Alevi-Bektashi culture, are discussed. In the second part, the terceman in question was introduced and its shape, subject, language and stylistic features were examined. In the appendices, the translation of the Arabic letter text in the terceman booklet and its translation into contemporary Turkish are given. In this analyzed work, it was seen that the terceman booklet included several texts told on different subjects such as maqam, shaving, and sacrifice all belonging to the Alevi-Bektashi culture. In the Bektashi tradition, there are many hand-written books including tercemans. However, a terceman, which is the institutional publication of a Dervish Lodge, is rare. The work called Bektashi Tercemans draws attention in this respect.