Ham petrol fiyatlarının enflasyona etkisi: Türkiye örneği

Abstract

Ekonomi literatürün de petrol fiyatları ile ekonomi arasındaki ilişki ağırlıklı olarak 1970'li yıllarda oraya çıkan petrol krizleri sonucu incelenmeye başlanmıştır. Bu dönemde yaşanan arz şokları petrol bağımlısı ülkeleri oldukça olumsuz etkilenmiştir. Yaşanan bu olumsuzluklar araştırmacıları petrol fiyatları ve ekonomi arasındaki ilişkiyi incelemeye yöneltmiştir. Ülkemizde de petrol fiyatları ile diğer makroekonomik değişkenler arasındaki ilişkiyi inceleyen birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada, ham petrol fiyatlarının enflasyon üzerindeki etkisi incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada kullanılan ham petrol fiyatları verisi US Energy Information Administration (EIA)'dan elde edilmiş olup brent petrol spot piyasa fiyatı kullanılmıştır. Üretici fiyat endeksi ve sanayi üretim endeksi verileri Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ulusal hesaplardan elde edilmiştir.Bu doğrultuda ilk olarak genel petrol piyasasının genel yapısı ve petrol fiyatlarının gelişimi hakkında bilgiler verilmiş olup Türkiye'de petrol piyasası ve fiyat oluşumları üzerinde durulmuştur. Çalışmada ayrıca enflasyon ve enflasyon nedenleri üzerinde durulmuş, maliyet enflasyonu ve petrol fiyatları arasındaki ilişki açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın uygulama kısmında serilerin durağanlığını belirlemek için birim kök testleri yapılmıştır. Yapılan ADF ve PP birim kök test sonuçlarına göre serilerin I(1) düzeyinde yani birinci farkta durağan olduğu anlaşılmıştır. Daha sonra serilerin birinci fark değerleri kullanılarak yapılan VAR analizi ile nedensellik analizinde kullanılacak ideal gecikme uzunlukları belirlenmiş ve seriler arasında ikili gruplar halinde Granger nedensellik testi yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre ham petrol fiyatlarının üretici fiyat endeksi ve sanayi üretim endeksinin nedeni olduğu belirlenmiştir. Yapılan etki tepki analizi ve varyans ayrıştırma analizi sonuçları da bulguları doğrular şekilde çıkmıştır.

In the economic literature, the relationship between oil prices and economy has been started to be examined as a result of the oil crises that emerged in the 1970s.Supply shocks experienced in this period were affected negatively by oil-dependent countries. These adversities encountered have led researchers to examine the relationship between oil prices and economy. Under the above framework, in this paper, the effect of crude oil prices on inflation is investigated. Crude oil prices data used in this study were obtained from US Energy Information Administration (EIA), also the market price of brent oil spot was used. Producer price index and industrial production index inputs were obtained from the national accounts of Turkey Statistical Institute (TSI). Information about the general structure of the oil market and the development of oil prices are given in this direction, and has been focused on oil market in Turkey and oil price formation. In this paper, inflation and the reasons of inflation are emphasized and the relation between cost inflation and oil prices is tried to be explained. Unit root tests were performed in order to determine the stability of the series in the application part of the study. According to the ADF and PP unit root test results, it was found that the series was stationary at the I (1) level stated in other words in the first difference. Then, with the VAR analysis using the first difference values of the series, the ideal lag lengths to be used in the causality analysis were determined and Granger causality test was performed in binary groups between the series. According to the results, it was determined that crude oil prices were the cause of producer price index and industrial production index. The results of the effect response analysis and variance decomposition analysis were also confirmed the findings.