9192 numaralı temettuat defterine göre Sındırgı Kazası’nın sosyo-ekonomik durumu

Abstract

Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyıl birçok alanda değişimin ve dönüşümün yoğun olarak yaşandığı bir dönemdir. Çağa ayak uydurmak ve devleti ayakta tutmak adına ıslahatların yapıldığı bu süreçte kazanca dayalı olarak vergi uygulamasına gidilmesi sonucunda Temettuât Sayımları adı verilen sayılmalar ortaya çıkmıştır. Bu sayımlarda haneleri temsil eden kişilerin fiziksel özellikleri, lakapları, meslekleri gibi ayrıntılı özelliklerinin yanı sıra hanelerin sahip olduğu gayrimenkuller, kazançlar ve ödedikleri vergiler de ayrıntılı bir şekilde yazılmıştır. Tüm bu özellikler Temettuât Defterlerini 19. yüzyıl Osmanlı şehir, kaza, köy ve mahallelerin sosyo-ekonomik özellikleri hakkında önemli bir kaynak haline getirmektedir. 9192 Numaralı Temettuat Defterine Göre Sındırgı Kazası’nın Sosyo-Ekonomik Durumu adlı çalışmamızda amaç Balıkesir iline bağlı Sındırgı ilçesinin 19. yüzyıldaki sosyo-ekonomik durumunu ortaya koymaktır. Bölgesel anlamda yapılan bu çalışma Osmanlı Devleti’nin iktisadi ve toplumsal yapısını bir bütün olarak inceleyecek olan çalışmalara ve araştırmacılara bir kaynak oluşturmak amacını da gütmektedir. Balıkesir ili Sındırgı ilçesine ait Balıkesir Osmanlı Arşivi’nde Maliye Nezareti Defterleri tasnifi içerisinde yer alan 9192 numaralı Sındırgı Temettuât Defteri M. 1840 yılında Sındırgı kazasında yer alan tüm köyleri kapsayan temettuât kayıtlarını içermektedir. Çalışmamız defterde yer alan kayıtları değerlendirmektedir. Sındırgı Temettûat Defteri’nde yer alan 48 köy ile harap olan 49 köy incelenmiştir. 48 köyde defterde yazılı bulunan toplam 2751 hane değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Çalışmada demografik yapı ile ilgili M. 1831/1832 ile M. 1840/1841 tarihleri arasındaki 10 yıllık süreçte %5 oranında azalma olduğunu tespit ettik. Temettuât defterinde adları geçen 48 köy isminin, %58,33’ünün günümüzde de kullanıldığı ortaya çıkmaktadır. Hane başına ortalama 30,3 dönüm tarlanın düştüğü yine bu çalışmada ortaya çıkan önemli bulgulardan birisidir. Binek hayvanlar içerisinde merkep oranının %65 olması engebeli araziden dolayı halkın binek hayvan olarak merkebi tercih ettiğini göstermektedir. Sındırgı’da M. 1840 yılında köylerde hane başına ortalama 424,853 kuruşluk kazanç ortaya çıkmıştır. Bu kazancın %23,75’i ise vergi ödemesine gitmektedir. Vergi oranının yüksekliği vergi öncesi 0,40 olan Gini katsayısını vergi sonrasında 0,48’e çıkartmıştır.

In the history of the Ottoman Empire, 19th century is a period of which a lot of changes and transformations occurred intensively. During the course of this period in which reforms were made in order to keep up with the times and to sustain the empire, the initiation of profit-diriven tax application resulted in the countings known as Dividend Records. In this records, detailed features of individuals representing the households such as their physical appearances, nicknames and professions as well as the real estates they owned, their income and the taxes they paid were written thoroughly. All these information make Dividend Books an important source regarding 19th century Ottoman provinces, districts, villages and neighborhoods. The purpose of our study in The Socio-Economic Condition of Sındırgı District According to the Dividend Book (9192) is to reveal the socio-economic condition of Sındırgı District of Balıkesir Province in 19th century. Additionally, this regionally conducted study has a purpose of creating data for the studies and researchers that examine the economic and social structure of the Ottoman Empire as a whole. Sındırgı Dividend Book numbered 9192, which is in the classification of Ministry of Finance Books in Balıkesir Ottoman Archives belonging to Sındırgı District of Balıkesir Province, includes the dividend records of every village within Sındırgı District in M.1840. Our study includes the evaluation of the records in the book. 48 intact villages that were in Sındırgı Dividend Book and 49 ruined villages were examined. In the 48 villages, a total of 2751 households in the book were evaluated. In our study, we detected a %5 decrease in population regarding the demographic structure in the 10-year-period between M.1831/1832 and M.1840/1841. %58,33 of 48 villages mentioned in the dividend book have the same names today. Furthermore, one of the important findings in this study is that an average of 30,3 dunams of field are allocated per household. %65 of donkey rate among the mounts (riding animals) shows that people preferred riding donkeys as a mount due to the rugged terrain. There was an average of 424,853 kuruş (piastre) revenue per household in villages in Sındırgı in M.1840. %23,75 of this revenue was spent for taxes. High tax rates raised the Gini Coefficient which was 0,40 before the taxes to 0,48 after the taxes.