Yukarı Göcek (Bigadiç-Balıkesir) köyü ve çevresinin jeolojisi ile ametist oluşumlarının incelenmesi

Abstract

Sakarya zonunda bulunan Biga Yarımadası’da (KB Anadolu) magmatik ve volkanik faaliyetler Oligo-Miyosen döneminden sonra yoğun olarak görülmektedir. İnceleme alanı Yukarıgöcek (Bigadiç-Balıkesir) köyü ve çevresi olup Balıkesir ilinin 81 km güneydoğusunda yeralmaktadır. İzmir-Ankara-Erzincan Sütür Zonu’nun kuzeyinde bulunan çalışma alanının temelini Paleozoyik yaşlı şistlerden meydana gelen Fazlıkonağı Formasyonu oluşturmaktadır. Birim kahve, açık kahve renklidirler ve bol foliasyonludurlar. Şistler, kireçtaşı blokları içeren serpantinitlerden meydana gelen Kretase yaşlı ofiyolitik melanj tarafından tektonik olarak üzerlenmektedir. Bölgedeki şistler ve ofiyolitik kaya birimleri Oligo-Miyosen yaşlı granodiyorit, granit bileşimli Musalar Graniti tarafından kesilmektedir. KD-GB doğrultulu, açık gri, gri ve bej renkli granit oval şeklinde ve 1 ile 4 cm boyutunda mafik magmatik anklavlar içermektedir. Arenalaşmış olan Musalar Graniti 1 ile 5 cm kalınlığındaki aplik daykları tarafından kesilmiştir. Petrografik olarak Musalar graniti orta ve iri taneli, yer yer de poikilitik dokuya sahip olup plajiyoklaz, ortoklaz, kuvars, biyotit, amfibol ve opak mineral ile tali olarak da zirkon, apatit ve sfen mineralleri içermektedir. Jeokimyasal olarak, yüksek potasyumlu ve kalkalkalen karekterli olup I tipindedir. Büyük İyon Yarıçaplı Element ve hafif nadir toprak elementlerce zengin olup (La/Lu)N 13-34 arasında değişmektedir. Tektonik açıdan, çarpışma sonrası volkanik yay granitlerinin özelliklerini göstermektedir. Plütonu oluşturan magma ise litosferik manto kökenli olup kıtasal kabuktan da etkilenmiştir. Yukarı göcek köyü ve civarında bulunan ametistler ofiyolitik kayaçların kırık ve çatlak sistemlerinde 4-5 cm arasında değişen damarlar şeklinde görülmektedir. Ametistlerin kök ve diş kısımları net olarak görülmemektedir. Kristal rengi genellikle açık mor veya lila şeklindedir. Ametistler jeokimyasal olarak çok az oranda FeO ve MnO içermektedirler. Yapılan sıvı kapanım çalışmalarında homojenleşme sıcaklık değerleri 231 °C ile 278 °C arasında olup ortalama 255 °C’dir. Sonuç olarak, Yukarıgöcek köyü ametistleri Musalar granitinin ofiyolitik melanjı kesmesi ve beraberinde getirmiş olduğu silisçe zengin sıvı fazı 255 °C’de hidrotermal evrede melanj içindeki mevcut çatlaklara bırakması ile oluştuğu değerlendirilmektedir

The magmatic and volcanic activities in the Biga Peninsula (NW Anatolia), which are found in the Sakarya zone, are intense after the Oligo-Miocene period. The study area is located in Yukarıgöcek (Bigadiç-Balıkesir) village and around 81 km southeast of Balıkesir. The basement rocks of the study area, at the north of Izmir-Ankara-Erzincan Suture Zone, is Paleozoic aged Fazlıkonağı Formation composed of the schists. The Formation has coffee, light brown color and abundant foliation. The schists are tectonically overlain by an Cretaceous aged ophiolitic melange composed of serpentinite containing limestone blocks. The schists and ophiolitic rock units in the region are cut by the Oligo-Miocene age granitic and granodiorite Musalar granite. NE-SW direction and light gray, gray and beige coloured granite has oval shaped and 1 to 4 cm diameter mafic magmatic enclaves. The interfaced Musalar Granite was cut by aplite dykes of 1 to 5 cm diameter. Petrographically, Musalar granite has medium and coarse grains, occasionally poikilitic texture and contains plagioclase, orthoclase, quartz, biotite, amphibole and opaque minerals and zircon, apatite and sphene accessories minerals. Geochemically, it is high-K and calc-alkaline character and I type granitic rocks. It is rich with large Ion Lithophile Element and light rare earth elements and the value of (La / Lu)N ranges from 13-34. Tectonically, it shows the characteristics of the after collision volcanic arc granites. The magma of pluton is lithospheric mantle origin and has been affected by the continental crust. The amethysts located in around Yukarıgöcek village have a thickness of 4-5 cm diameter in the ophiolitic rocks and are seen as veins. The root and tooth parts of amethysts are not clearly seen. The crystal color is usually light purple or lilac. Geochemically amethysts contain very few FeO and MnO. In the liquid inclusion studies, the homogenization temperature values are between 231 °C and 278 °C and the average is 255 °C. As a result, the amethysts of Yukarıgöcek village could been formed by the cutting of the ophiolitic mélange of Musalar granite and the siliceous rich liquid phase comes in the existing cracks in the melange in the hydrothermal phase at 255 °C.