Türkiye ekonomisi açısından parasal aktarım mekanizmaları ve aktarım mekanizmalarını etkileyen faktörler

Abstract

Merkez bankaları uygulamış oldukları para politikaları ile ekonomik hedeflerine ulaşmaya çalışmaktadırlar. Merkez bankaları ekonomik hedeflerine ulaşmak için para politikasının dolaylı ve dolaysız araçlarını kullanmaktadırlar. Para otoritelerinin uyguladıkları politikalar parasal aktarım mekanizmaları aracığıyla ekonomik faaliyetler üzerinde etkisini göstermektedir. Para otoritelerinin uygulamış olduğu politikaların ekonomi üzerinde hangi yollarla ve hangi yönde etkili olacağını ifade eden süreç parasal aktarım mekanizması olarak isimlendirilmektedir. Literatürde faiz oranı kanalı, varlık fiyatları kanalı, döviz kuru kanalı, kredi kanalı ve beklentiler kanalı olmak üzere beş farklı parasal aktarım mekanizması üzerinde durulmaktadır. Para arzında yaşanan bir değişikliğin faiz oranlarını değiştirerek tüketim ve yatırımları etkilemesi ile üretim miktarını değiştirmesi faiz oranı kanalının işleyişini göstermektedir. Para arzında yaşanan bir değişikliğin hisse senedi fiyatlarını değiştirerek tüketim ve yatırımları etkilemesi ile üretim miktarını değiştirmesi varlık fiyatların kanalının işleyişini ifade etmektedir. Para arzında yaşanan bir değişikliğin döviz kurlarını değiştirerek net ihracatı etkilemesi ile üretim miktarını değiştirmesi döviz kuru kanalının işleyiş süreci olarak tanımlanmaktadır. Para arzında yaşanan bir değişikliğin bankaların kredi hacmini değiştirerek tüketim ve yatırımları etkilemesi ile üretim miktarını değiştirmesi kredi kanalının işleyişi olarak adlandırılmaktadır. Beklenti kanalı ise ekonomik birimlerin gelecek dönemde ekonomik faaliyetlerin nasıl şekilleneceği ve etkilerinin neler olacağına yönelik önceki dönemlerdeki tecrübelerden ve para otoritelerinin uygulamalarından yola çıkarak beklenti içerisine girmeleri ile işleyen bir parasal aktarım kanalıdır. Merkez bankalarının uygulamış olduğu politikaların ekonomiye aktarılmasına aracılık yapan parasal aktarım mekanizmalarını etkileyen faktörler vardır. Parasal aktarım mekanizmalarını etkileyen faktörler; resmi müdahaleler, ekonomideki fiyatlama mekanizması, finansal sistemin yapısı, finansal sözleşmelerin vade yapısı, bankacılık sisteminin finansal durumu, sermaye hareketleri, finansman kaynakları ile hanehalkı ve firmaların finansal yapısı şeklinde sıralanmaktadır. Bu faktörlerin parasal aktarım mekanizmalarını etkilemesi ekonomik faaliyetlerde de değişikliklerin yaşanmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye ekonomisi açısından parasal aktarım mekanizmaları ve aktarım mekanizmalarını etkileyen faktörler incelenmiştir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın enflasyon hedeflemesi rejimine geçmesi, bankacılık sektöründe yapılan yapısal düzenlemeler, doğru politikaların uygulanması ve para otoritelerine olan güvenin artması Türkiye ekonomisinde faiz oranı kanalının, kredi kanalının ve beklentiler kanalının etkin çalışmasını sağlamıştır. Döviz kuru kanalı ile varlık fiyatları kanalının çalışmasında birçok makroekonomik değişkenlerin etkili olması, Türkiye'nin yapısal sorunları, gelişmiş ve derinleşmiş finansal piyasaların yokluğu Türkiye ekonomisinde iki kanalın etkin işleyişini engellemiştir.

Central banks aim to obtain their economic targets through the monetary policies they practice. Central banks use direct and indirect tools of monetary policy, in order to obtain their economic goals. Policies applied by monetary authorities exhibit their impact on economic activities via monetary transmission mechanisms. The process, which states through which ways and in what direction the policies practiced by monetary authorities are effective on the economy, is named as monetary transmission mechanism. In the literature, five different monetary transmission mechanisms are emphasized as interest rate channel, asset prices channel, exchange rate channel, credit channel and expectations channel. A change experienced in Money supply to affect consumption and investments by changing interest rates and to change the output displays the operation of interest rate channel. A change experienced in supply of Money to affect consumption and investments by changing share prices defines asset prices channel process. A change experienced in Money supply to affect net exportation by changing exchange rates and to change the output are defined as the operation process of exchange rate channel. A change in Money supply to influence consumption and investments by changing loan volume of banks and to change the output is called the working of credit channel. On the other hand, expectation channel is an operating monetary transmission channel that works through the economic units to have expectations regarding how economic activities will be shaped in the next period and what the effects will be on the basis of previous experiences and practices of monetary authorities. There are factors that affect the monetary transmission mechanism which provides the policies that central banks has been applied to orientation through economy. The factors affect the monetary transmission mechanism can be sarted as; official interventions, economical pricing mechanism, the financial system's structure, the term of financial agreements, the financial condition of banking system, capital movements, source of finance, household and companies financial structure. Owing to impact that these factors have made to the monetary transmission mechanism, changes happen even at the economic activities. In this study, monetary transmission mechanism and factors which affect transmission mechanism was investigated in terms of Turkey's economy. Switching to inflation targeting regime of Central Bank of Turkey Republic, structural arrangements in the banking sector, applying of the correct policies and increasing of the confidence in monetary authority led to operate effectively of the interest rate channel, the credit channel and the expectations channel in Turkey's economy. Becoming effective of many economic variables in the operating of the exchange rate channel and the asset price channel, structural problems of Turkey, the absence of developed and deepened financial markets prevented the effective functioning of the two channels in the economy of Turkey.