Köprü Çayı Havzası'nın (Antalya - Isparta) jeomorfolojik özelliklerinin morfometrik yöntemler ile analizi

Abstract

Köprü Çayı Havzası, jeomorfolojik açıdan ilginç özellikler taşımasının yanında doğal ve kültürel mirasa sahip bir havza olması nedeniyle inceleme alanı olarak seçilmiştir. Bu çalışmada, havzanın jeomorfolojik özelliklerinin morfometrik yöntemler ile analiz edilmesi ve elde edilen bulguların havza ile ilgili yapılacak olan planlama çalışmalarında kullanımı amaçlanmıştır. Bu kapsamda detaylı bir literatür taraması yapılmış, konuyla ilgili analiz yöntemleri araştırılmış, bu yöntemler sahaya uygulanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın hazırlanması esnasında altlık olarak 1:25.000 ölçekli topografya haritaları kullanılmıştır. Ayrıca jeomorfolojik özellikleri etkileyen faktörlere ait haritalama ve hesap işlemleri yapılmıştır. Çeşitli defalar inceleme alanına arazi çalışmaları düzenlenmiş, fotoğraflar çekilmiş, notlar tutulmuştur. Her türlü morfometrik analiz, topografya haritaları baz alınarak Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımları kullanılarak yapılmıştır. İnceleme alanında Kuvaterner, Tersiyer, Mesozoyik, Paleozoyik ile Prekambriyen'de oluşmuş kayaç formasyonları bulunmaktadır. Köprü Çayı Havzası'nın %82'lik bölümü karstlaşmaya uygun karbonatlı kayaçlardan oluşmaktadır. Bu durum havzada karst topografyasına ait yerşekillerinin geniş bir alana yayılmasına neden olmuştur. Sonuç olarak inceleme alanının şekillenmesinin genel anlamda Jura dönemine kadar uzandığı, bu süreçte jeomorfolojik oluşum ve gelişimin zaman zaman farklı olaylar ve süreçler tarafından kesintiye uğradığı, bu nedenle havza içinde farklı yükselti kademelerinde aşınım yüzeylerinin geliştiği belirlenmiştir. Bu yüzeyler, yüksek, orta ve alçak olmak üzere 3 ayrı plato yüzeyi olarak tanımlanmıştır. Farklı kademeler halinde kendini gösteren gençleşmeye bağlı yerşekilleri, karstik kaynaklar ve akarsular, farklı vejetasyon kuşakları, havzayı coğrafi açıdan çok ilginç bir saha haline dönüştürmüştür.

Köprü Çayı watershed is chosen as the investigation area due to being a watershed having interesting qualities in geomorphological terms. The purpose of this study is to analyze geomorphological qualities of the watershed through morphometric methods. Within this scope, a detailed literature scanning is made, while analysis methods related with the subject are researched and these methods are tried to be applied to the field. Topography maps with 1:25.000 scale are used as a base during preparation stage of this study. Moreover, mapping and calculation operations belonging to factors affecting geomorphological qualities are made. Field studies are organized to investigation area several times, photographs and notes are taken. Any kind of morphometric analysis, topography maps are based and Geographical Information Systems software are used. Formations originated during Quaternary, Tertiary, Mesozoic, Paleozoic and Precambrian eras are present in investigation area part of the watershed consist of conglomerates and limestones belonging to Mesozoic era. Moreover, it is determined that geomorphological generation and development are cut with different events and processes from time to time, thus corrosion surfaces developed at different heights within the watershed. These surfaces consist of 3 different levels as high, medium and low. Geographical formations resulting from regeneration showing itself as different levels make the watershed an attractive field in geomorphological terms. Limestone belonging to Miocene era along with canyons and strait valleys opened on conglomerates are the most important geographical formations. As a result, morphometric analyses applied on Köprü Çayı watershed made important contributions in terms of defining and explaining the events and processes paving the way for the current geomorphological look of the watershed. The study shall provide aid to the realization of similar studies, while enabling comparison of geomorphological qualities of different watersheds with numerical expressions. The last benefit expected from the study is to define the effect of geomorphological qualities on ecological qualities on the watershed.