18. yüzyılın ikinci yarısında Balıkesir şehir masrafları

Abstract

18. yüzyılda ortaya çıkmış olan tevzî defterleri, kazalarda yapılan masrafların yine ilgili kaza halkından temini prensibine göre düzenlenmiş olup yapılan masraflar kazalardaki hanelere pay edilerek taşra yöneticilerinin tasarrufuna sunulmuştur. Uygulama ile kazalardaki imar, onarım, kazaya uğrayan devlet erkânının ağırlanması, haberleşme, eşkıya takibi ve savaş giderleri gibi masraflar ilgili kaza halkına paylaştırılmıştır. Uygulama devlet eliyle ortaya çıkmamış olup 16. yüzyılın sonundan itibaren başlayan mali değişimin taşradaki bir yansıması olarak devlet – taşra arasındaki çıkar ilişkileri sonucunda ortaya çıkmıştır. Çalışmamızda ana kaynak olarak Balıkesir kazasına ait 1750-1800 yılları arasındaki şer'iyye sicil defterlerinde kayıtlı tevzî kayıtları kullanılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde, Karesi Beyliği döneminden başlanarak 18. yüzyılın sonuna kadar geçen sürede Balıkesir şehir tarihi ana hatlarıyla incelenmiştir. Bu kapsamda Balıkesir şehrinin yapısı, nüfusu ve sosyo – ekonomik durumu incelemeye tabi tutulmuştur. İkinci bölümde ise, tevzî uygulamalarının tarihsel süreci ve defterlerin hazırlanış prosedürlerinden bahsedilerek, kaza sakinleri ile taşra yönetimi arasındaki ilişkiler ve bu bağlamda sistemdeki suistimaller ortaya konulmaya çalışılmıştır. Devamında ise Balıkesir ve diğer kazalardaki tevzî uygulamaları irdelenmiştir. Üçüncü bölümde, tevzî defterlerinde yer alan ve kaza sakinlerine vergi olarak yansıtılan masraf türleri sınıflandırılmış ve ayrı ayrı incelemeye tabi tutulmuştur. Ayrıca Balıkesir kazasına bağlı mahalle ve köylerin sıkıntılı durumlarda üzerlerine düşen masraf paylarının tenzîl edilmesine dair bilgilendirme yapılarak konu ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

The financial structure of the Ottoman Empire during its classic periods underwent dramatic changes beginning the end of the 16th century due to political, social and military-related circumstances. Due to the downturns and changes in the system; the timar lands were rented out by the government in the 17th century and the taxes that were previously collected from the civilians only under states of emergency such as avârız and nüzul; were rendered as constant taxes. At the end of the century, local families in the rural provinces had gained power because of the way government used the lands in the malikâne usulü. On the other hand, the authority of the government was shaken when it tried to manage and continue the prevalent conditions instead of solving the problems occurring in the rural areas. As a result of these reasons, at the beginning of the 18th century, a new financial practice of using tevzi (apportionment, allocation) books was implemented. This practice was not implemented by the Ottoman government but was a reflection of the economic downturns starting in the 16th century on the rural areas. The main resource for our study are the court records between the years of 1750-1800 which belonged to the city of Balikesir. In the first part of the study, the socio-economic conditions of the city of Balikesir starting from the Karesi Period till the end of the 18th century are described. In the second part, the historical process of the tevzi practices and their preparation procedures, the relationships between the city folk and the rural administration and;the tevzi implementations in Balikesir and other districts are analyzed. In the third section, expenses emerging from the tevzi implementations, which have been taxed from the city folk are categorized and examined individually.