Lâle Devri'nde kadınlar: Eyüp örneği

Abstract

İstanbul'un fethinden sonra bir uydu kent olarak kurulan Eyüp, zamanla büyüyerek Lâle Devrinde dönemin gelişmiş bir kazası haline gelmiştir. Payitahtın gıda ihtiyacının önemli kısmını karşılayan kaza aynı zamanda Rumeli'ye açılan kapı konumundadır. Merkezinde bulunan Eyüp Sultan'ın kabri ayrıca buraya kutsallık kazandırmıştır. Çoğu Müslüman olmak üzere Rum, Ermeni ve Yahudiler de Eyüp'te ikamet etmektedirler. Eyüp kazasını, en fazla öne çıkaran özelliği ise tabîî güzellikleri sebebiyle Lâle Devrinde meşhur olan mesire yerlerine sahip ve bu esnada –bazı tarihçilerce- toplumun ahlak kurallarını zorlayan ve tepki toplayan eğlencelere sahne olan mekân olmasıdır. Ancak bu olumsuzlukların tüm topluma mal edilebileceğini gösteren yeterli gösterge bulunmamaktadır. Hatta özellikle de kadınlar açısından bu eğlenceler önceki devirlere göre onların sosyalleşmelerine işaret bile sayılabilir. Kadınların bu dönemde sosyal hayata daha fazla katıldıklarının bir diğer göstergesi de hukuk belgeleridir. Kendilerine karşı işlenen âdî suçlarla ilgili olarak davacı olan bazen de davalı duruma düşen kadınlar özellikle yapmış oldukları alımsatım, kiralama, borç alıp-verme gibi işlemler için mahkemeyi kullanmışlardır. Kent ekonomisi, kadınların erkeklere oranla en zayıf oldukları alan olsa da kadınlar gayrimenkul ve menkul mal alım-satımı yapmışlar, borç alıp-vermişler, az da olsa çalışma hayatında var olmuşlardır. Ancak onlar daha ziyade satın almaktan çok satarak, üretmekten çok tüketerek, kazanmaktan çok harcayarak ekonominin işlemesinde pasif aktör olmuşlardır. Kamusal alanda bu durumda olan kadınların varlıklarını en yoğun hissettirdikleri yer onların evleridir. Aile kurulmasında ve devamında önemli rol oynarlar. Ev ve el işleri becerilerini en iyi uyguladıkları ve özellikle de giyim kuşam zevklerini en güzel şekilde gösterdikleri yer özel dünyaları olan ev hayatlarıdır. Boşanma konusunda fazla yetkileri olmasa da anlaşmalı boşanmada da Lâle Devri Eyüp kadınları yine medenî cesaretlerini gösterebilmişlerdir.

Eyup established as a satellite town after the conquest of Istanbul grew over time and became a developed town of the period in the Tulip Era. The town meeting the considerable amount of food of the capital city is also the gateway to Rumelia. The tomb of Eyup Sultan in the centre also brought holiness into the town. The population of the town mostly consisted of Muslims besides Greeks, Armenians and Jewish. The most highlighting feature of the Eyup town was that it owned renowned recreation spots due to its natural beauties in the Tulip Era. In the meantime, for some historians, it was a venue forcing the codes of ethics and hosting entertainments gathering reactions. However, there are no adequate indications of these drawbacks that can be attributed to the whole society. Moreover, especially for women, these entertainments can be considered as even a sign for their socialization compared to previous periods. Another indication of more participation of women in social life during this period is the legal documents. With regard to the ordinary crimes committed against them, the women who were sometimes plaintiffs and defenders could benefit from the courts for the transactions such as purchase-sale, renting, borrowing and lending. Even though the city's economy was the area in which the women were more vulnerable than men, they made the purchase and sale of real estate and movable property, borrowed and lent and were slightly in the working life. However, they became passive actor in the processing of economy by selling rather than purchasing, by consuming more than producing and by spending more than earning. The places where the women who were in this situation in the public sphere made their existence feel were their home. They played an important role in the establishment and continuity of a family. Home life was the place that their private world where they used to practise the home and handcraft skills in the best way and display especially their apparel pleasures in the most beautiful way. Even though they had no much authority about divorce, women in the town Eyup in the Tulip Era also demonstrated their moral courage in the contracted divorce.