Türk kültüründe köpek (İnanış, uygulama ve anlatılar)

Abstract

Köpeğin; Anadolu'da ve diğer coğrafyalarda yaşayan Türklerin kültüründeki inanışlara, uygulamalara ve anlatılara yansımalarının mukayeseli bir şekilde incelenmesini hedefleyen bu çalışma; Giriş, İlgili Alan Yazın, Yöntem, Bulgular ve Yorumlar, Sonuç ve Öneriler ile Kaynakça bölümlerinden oluşmaktadır. "Giriş" bölümünde çalışmanın problemi, amacı, önemi, varsayımı ve sınırlılıkları üzerinde durulmuştur. "İlgili Alan Yazın" bölümünde, ilgili araştırmalar "Türkiye'de Yapılan Çalışmalar" ve "Türkiye Dışında Yapılan Çalışmalar" başlıkları altında ele alınmıştır. "Yöntem" bölümünde araştırmanın modeli, veri toplamada kullanılan araç ve teknikler, verilerin toplanması ve analizi hususları aktarılmıştır. "Bulgular ve Yorumlar" bölümü, dokuz kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda köpeğin kökeni, zoolojik sistemdeki yeri ve köpeklerin sınıflandırılması ele alınmıştır. İkinci kısımda köpeğin evcilleştirilmesi süreci, avcı-göçebe ve çoban toplumlarda köpek, tarım ve hayvancılıkla uğraşan toplumlarda köpek ve modern toplumlarda köpek incelenmiştir. Üçüncü kısımda köpeğin Köktürkçe ve Eski Uygurca metinlerde, Karahanlı dönemine ait eserlerde, Eski Anadolu Türkçesi metinlerinde ve çağdaş Türk yazı dillerinde hangi sözcüklerle yer edindiğine ve bunların anlamlarına yer verilmiştir. Dördüncü kısımda Türkiye Türklerinin, Azerbaycan Türklerinin, Karaçay-Malkar Türklerinin, Türkmenlerin, Özbeklerin, Karakalpakların, Kazakların, Kırgızların, Uygurların, Tıvaların, Gagauzların, Kırım Tatarlarının, Kırım Karaylarının, Kazan Tatarlarının, Başkurtların, Çuvaşların ve Yakutların köpekle ilgili atasözlerine örnekler verilmiştir. Beşinci kısımda Tevrat, Zebur, İncil, Kur'an-ı Kerim ve hadislerde köpeğin nasıl yer aldığı ve kutsal kitapların köpekle ilgili algılarının bu kitaplara inanan toplumlara ne şekilde yansıdığı ele alınmıştır. Altıncı kısımda köpeğin yaratılış mitlerinde Şeytan'la ve alt dünya ile bağlantılı olarak karşımıza çıkışı incelenmiştir. Yedinci kısımda köpeğin Türk destan, masal, efsane ve halk hikâyelerindeki yansımaları üzerinde durulmuştur. Sekizinci kısımda köpeğin Türklerin algı dünyasındaki yeri üzerinde durulmuştur. Son kısımda ise köpeğin doğuma ve sağaltmaya bağlı geleneksel uygulamalardaki yeri incelenmiştir. Yapılan çalışma ile köpeğin Türk toplumunun algı dünyasında olumlu ve olumsuz özelliklere sahip olduğu, olumsuz algıların ortaya çıkmasında, Musevilik ve İslam gibi evrensel dinlerin önemli bir etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Aiming comparative study of dog's reflection to cultural beliefs, practices and narratives of Turks who live in Anatolia and other geographies, this research consists of Preface, Related Literature, Method, Findings and Interpretations, Result and Suggestions, and Bibliography. In Preface, Related Literature and Method; technical analysis of the research is done and researches about 'dog' are mentioned. "Findings and Interpretations" section consists of nine main parts. In the first part, the place of dog in the zoology is identified. In the second part, the taming process of dog and the meaning of 'dog' in various community types are investigated. In the third part, the words attributed to dog in the texts written in Gokturk and Uigur languages, during the state of Karahanlı period, in Old and contemporary Anatolian Turkish languages are presented. In the fourth part, proverbs choosen from various Turkish; Turkey, Azerbeijani, Gagauzs, etc. are investigated. In the fifth part, how 'dog' holds a place in the Old Testament, Psalm, Bible, Koran and hadiths, and how these pass-through societies under the influence of these religions are investigated. In the sixth part, the occurance of dog with devil and its connection with underground in creation myths are investigated. In the seventh part, how 'dog' is presented in Turkish sagas, tails, and folk stories are emphasized. In the eighth part, the place of dog in Turkish perception is mentioned. In the last part, the place of the dog in the practices of birth and cure is investigated. At the end of the study, it is found out that in perception of Turks dog includes both positive and negative images.