Çok amaçlı karar verme tekniği olarak hedef programlama ve bir uygulama denemesi

Abstract

Doğrusal hedef programlama, çok amaçlı karar verme teknikleri arasında en fazla kabul görmüş ilk yöntemdir. İşletmeler mutlak hedefleri olan ayakta kalma ve kar sağlamanın yanı sıra, çok sayıda farklı hedefler belirlerler. Bu hedeflerin bazıları birbirlerini tamamlar nitelikteyken, bazıları da birbirleriyle çelişen hedeflerdir. Bu şekilde çok sayıda hedefi uzlaştıracak bir çözüm geliştirmede doğrusal programlamanın yetersizliği, yöneylem araştırmacılarını yeni bir algoritma geliştirmeye yöneltmiştir. Hedef Programlama algoritması karar vericiden hedeflerini belirlemesini ve bütün bu hedeflerini önem derecesine göre sıralamasını istemektedir. Algoritma, öncelik faktörleri kullanılarak önem derecesine göre sıralanmış olan hedeflere en önemliden başlamak üzere ulaşmaya çalışmakta ve önemli hedefe mümkün olan en iyi düzeyde ulaştıktan sonra bir sonraki hedefi karşılamaya çalışmaktadır. 1960' lı yıllarda geliştirilen hedef programlama algoritmasının çözümü için grafik metot, iterasyon metodu ve değiştirilmiş simpleks metodu olmak üzere üç metot geliştirilmiştir. Bu metotları kullanarak modeli çözüme ulaştıran bilgisayar programlan yazılmış, bu programlar modellerin çözümünü ve doğrusal hedef programlamada duyarlılık analizlerinin yapılabilmesini kolaylaştırmıştır. Oluşturulan karmaşık hedef programlama modellerinin bu programlar vasıtasıyla kısa sürede çözüme ulaştırılması uygulama sayısını arttırmıştır. Bu çalışmada gıda sektöründe hizmet veren üretim işletmesinin verileri kullanılarak, işletmenin üretim planlaması yapmasına yardımcı olacak hedef programlama modeli oluşturulmuş ve çözülmüştür.

Linear programming is the first widely accepted method among multi-objective techniques. Companies have many other goals apart from surviving and making profit. Some of these goals may support each other, some of them may be contradictory. Operational researchers try to develop new techniques, due to the inability of linear programming in finding a solution to recoincide these goals. Goal programming algorithm requires decision makers to set goals and put them in order, in accordance with importance level. Then, it tries to reach these goals by starting with the most important one. After that, the algorithm tries to realize the next goal. In order to solve Goal programming model, three methods have been developed. These are Graphic method, Iteration method and Modified Simplex method. There are computer programs which solve the goal programming model by using these methods. These programs simplify solving goal programming models and make the sensitivity analysis easier. Because complex goal programming models can easily be solved by computer programs, the number of applications increase. In this study, goal programming model which helps to determine production planning is constructed and solved by using data of a sample company.