Bireysel ve kolektif yeterlilik süreci, belirleyicileri ve sonuçlarına ilişkin bir model önerisi

Abstract

İlgili yazında, sosyal biliş kuramının temel değişkenleri olarak ele alınıp bu kapsamda birçok araştırmaya konu edinilen "bireysel ve kolektif yeterlilik" kavramları; öncüleri/belirleyicileri ve sonuçları ile ilgili olarak bütünsel bir çalışmaya rastlanmamıştır. Yazındaki bu boşluğu doldurabilmek amacıyla; bu çalışmada, bireysel ve kolektif yeterlilik kavramları, yazın taraması yoluyla öncülleri ve sonuçlarıyla birlikte bütünsel olarak ele alınıp, bu kavramların ilişkili olduğu bir model geliştirilmiş ve görgül olarak sınanmıştır. Çalışmanın kuramsal kısmı, yazın incelemesi yoluyla; uygulama kısmı ise Türkiye'de ikinci basamak devlet ve özel hastanelerde görev yapan doktor, hemşire, yardımcı sağlık personeli vb. sağlık çalışanlarına anket yapılarak gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, 1007 işgörene ulaşılıp, veriler elde edilmiştir. Çalışmanın temel analizleri SPSS programı aracılığıyla, araştırma faktörleri ve modelinin test edilmesi ise LISREL programı aracılığıyla yapılmıştır. Analizler sonucunda kuramdan hareketle geliştirilen model geçerlenmiş olup; alternatif modeller sınanarak bireysel ve kolektif yeterlilik kavramlarını en iyi açıklayan yeni bir model geliştirilmiştir. Bu tez çalışması sonucunda, öz-yeterlilik kavramının kişilik faktörlerinden dışadönüklük, sorumluluk, nevrotiklik (ters yönlü) ve açıklık; örgüt kültürünün erillik, belirsizlikten kaçınma, kolektivcilik ve uzun zamana odaklılık boyutları; ayrıca iş tatmini, performans ve kolektif yeterlilikle doğrudan, bağlılık ve işten ayrılma niyeti (ters yönlü) ile ise aracılık ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın diğer değişkeni olan kolektif yeterlilik kavramının ise; örgüt kültürünün çoğulculuk boyutu ve kişilik özelliklerinden nevrotiklik, bağlılık ve işten ayrılma niyeti (ters yönlü) ile doğrudan, iş tatmini ile ise aracı etkilerle ilişkisi olduğu tespit edilmiştir.

In the relevant literature, the concepts considered as the key variables of social cognition theory, the "self and collective efficacy" is not researched in a holistically approach which comprises the antecedents and the consequences. To fill the gap in the literature, this study approaches the concepts holistically and presents an original research model and an empirical study to test the hypothesis developed regarding the research model. The theoretical part of this study is developed via literature review. A survey employed to gather data from the health staff in Turkey including; doctors, nurses and other health staffs. Interviews were used to distribute questionnaires to the secondary care hospitals with a final sample of 1007 respondents. Statistical analysis of the data was conducted using the SPSS software program and LISREL software program. In particular, statistics (frequencies, validity, and correlations) were used in the data analysis. The theoretical model validation is achieved by statistical analysis. In addition, all the possible alternative models are examined and a novel model is suggested which explicates the concepts and the antecedents and consequences. The study concludes that both the self efficacy and the collective efficacy have statistically significant relationships (direct and mediator) with the variables defined in the research. When the self efficacy has relationships with: extravertion, nevrotics, openness, masculinity, uncertainity avodiance, collectivism, long term orientation, job satisfaction, performance, collective efficacy, commitment, turnover intention. On the other hand, the term collective efficacy has a statistically significant relationship with the variables which are; collectivism, nevrotics, commitment, turnover intention, job satisfaction, performance.