Tuvaca Boktug-Kiriş, Bora-Şeeley Destanı-dil incelemesi-metin-aktarma-dizin-sözlük

Abstract

Tuvalar, Güney Sibirya bölgesinde bulunan Rusya Federasyonu'na bağlı Türk topluluklarındandır. Tuva Türklerinin zengin bir sözlü geleneği vardır ve bu gelenekte destanlar önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada, Tuvaların sözlü edebiyat ürünlerinden olan Boktug-Kiriş, Bora-Şeeley destanı dil malzemesi olarak belirlenmiş ve metin üzerinden dil incelemesi yapılarak dizin - sözlük hazırlanmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde, Tuvalar ve Tuva Türkçesi hakkında genel bilgiler verildikten sonra amaç ve yöntem ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Tuvalar ve Tuva Türkçesiyle ilgili yapılan çalışmalara yer verilip veri toplama süreci ve analizi ele alınmıştır. Ardından dil incelemesi kısmı verilmiştir. Dil incelemesi, isim soylu sözcükler kapsamında yapılmıştır. Çalışmanın alt başlıklarını isimler, sıfatlar, zamirler, zarflar, edatlar, bağlaçlar, ünlemler ve yansıma sözcükler oluşturmuş olup konu çekim kategorisi ile sınırlandırılmıştır. Her bölümle ilgili özellikler metinden hareketle detaylı bir şekilde gösterilmiştir. İnceleme sırasında standart Tuva yazı dilinden farklılaşan yanlar da özellikle vurgulanmaya çalışılmıştır. Daha sonrasında metin ve aktarma bölümü yer almaktadır. Son bölümde ise metinde kullanılan sözlerin yer ve kullanım sıklığı bilgisine ulaşılabilecek dizin ile metinde geçen kelimelerin anlamlarını ifade eden sözlüğe yer verilmiştir. Dizin, Cibayaka programından istifade edilerek hazırlanmıştır. Dizin ve sözlüğün ardından destan metninde yer alan özel isimler ayrıntılı olarak verilmiştir. Boktug-Kiriş, Bora-Şeeley destanından hareketle metnin standart Tuva yazı diline göre benzer ve farklı yönleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Tuvans are a Turkish community affiliated with the Russian Federation located in the Southern Siberia region. Tuvan Turks have a rich oral tradition and epics have an important role in this tradition. In this study, Boktug-Kirish, Bora-Sheeley epics, which are oral literary products of Tuvans, were determined as language material and an index-dictionary was prepared by conducting a language analysis on the text. In the first part of the study, after given general information about Tuvan and Tuvan Turkish and the aim and method of the study are explained in detail. Studies on Tuvan and Turkish are given and the process of data collection and analysis are mentioned. Then, the language analysis part is given. In the language analysis part, an examination is made within the scope of the words of nominal category. The subheadings of our study consist of nouns, adjectives, pronouns, adverbs, prepositions, conjunctions, exclamations and onomatopoeia. The features related to each part are shown in detail based on the text. During the examination, the aspects that differ from the standard Tuvan written language are also tried to be emphasized. Afterwards, it is mentioned about the text and translation section. In the last section, an index-dictionary is given based on the vocabulary used in our text. The index was prepared using the Cibayaka program. After the index and dictionary, the proper names in the epic text are given in detail. Based on the Boktug-Kirish, Bora-Sheeley epic, an attempt was made to reveal the similar and different aspects of the text compared to the standard Tuvan written language.