Türkiye'de çalışma hayatının denetimi ve kayıt dışı istihdamla mücadele yöntemleri

Abstract

Denetim, suistimallerin önlenmesinde uygulanan en etkili yöntemdir. Bu bağlamda, çalışma hayatının denetimi ile çalışanların, işverenlerin ve devletin menfaatleri korunmaktadır. Türkiye' de çalışma hayatının denetim yapısı, iş ve sosyal güvenlik hukuku temelli olarak üç denetim biriminden oluşmaktadır. Bu açıdan, çalışma hayatının denetimi yetkisi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına (ÇSGB) verilmiştir. İş mevzuatına ilişkin bu yetki, Bakanlık bünyesinde görev yapan İş Müfettişlerine aittir. Bakanlığın ilgili kuruluşu olan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ise çalışma hayatının sosyal güvenlik alanına ilişkin denetimleri, merkez teşkilatında görevli Sosyal Güvenlik (SG) Müfettişleri ve taşra teşkilatında görevli SG Denetmenleri eli ile yürütmektedir. Dolayısıyla İş Müfettişleri, SG Müfettişleri ve SG Denetmenlerinden oluşan bu üçlü denetim yapısı, denetimin etkinliğini olumsuz etkilemektedir. Söz konusu olumsuzluk, kayıt dışı istihdamla mücadeleyi de zorlaştırmaktadır. Türkiye' de çalışma hayatının denetimi konusu, bütüncül bir yaklaşımla ele alınmalı, iş mevzuatı ile sosyal güvenlik mevzuatının birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu iki alana ilişkin denetim faaliyetleri, tek bir birim ve aynı denetim elemanı tarafından yürütülmelidir. Böylece bir yandan kamu harcamaları azalacak ve denetimde etkinlik sağlanacak bir yandan da işverenler üzerindeki üçlü denetim baskısı sona erecektir. Bu çerçevede, çalışma hayatının denetimi, tarihsel süreç ve mevcut durum göz önünde bulundurularak ilgili mevzuat kapsamında denetim odaklı olarak analiz edilmiş ve kayıt dışı istihdamla mücadele konusu bağlamında, denetim yapısında var olan aksaklıklar ortaya konulmuştur. Araştırmanın problemi, istatistiksel veriler kullanılarak desteklenmiştir. Araştırmanın sonucunda elde edilen bulgular, bir bütün olarak değerlendirilerek çalışma hayatının denetim yapısının, yeniden yapılanması gerektiğine ilişkin öneriler sunulmuştur.

Inspection is the most effective method to prevent abuses. In this context, the inspection of labour life protects the interests of employees, employers and the state. The inspection structure of labour life in Türkiye consists of three inspection units based on labor and social security law. In this respect, the authority to supervise labour life has been given to the Ministry of Labor and Social Security (MLSS). This authority regarding labor law belongs to the Labor Inspectors working within the Ministry. The Social Security Institution (SSI), the relevant institution of the Ministry, conducts audits in the field of social security law by Social Security (SS) Inspectors in the central organization and SS Auditors in the provincial organization. Therefore, this tripartite inspection structure consisting of Labor Inspectors, SS Inspectors and SS Auditors negatively affects the effectiveness of the inspection. This negativity also complicates the fight against informal employment. The inspection of labour life in Türkiye should be handled with a holistic approach and labor legislation and social security legislation should be evaluated together. Inspection activities in these two areas should be carried out by a single unit and the same inspectorate. This will reduce public expenditures and ensure efficiency in supervision, while ending the pressure on employers to carry out triple inspections. In this context, the inspection of labour life has been analyzed with a focus on inspection within the scope of the relevant legislation, taking into account the historical process and the current situation, and the shortcomings in the inspection structure in the context of combating informal employment have been revealed. The problem of the research was supported using statistics. The findings obtained as a result of the research as a whole were evaluated and suggestions were made regarding the need to restructure the control structure of labour life.