Uşak Eşme ağzı

Abstract

Ağız araştırmalarının Türk dilinin tarihî seyri için önemi yadsınamaz bir gerçektir. Türkiye’de ağız araştırmaları 19. yüzyılda başlamış ve o tarihten günümüze kadar çok sayıda akademik çalışma yürütülmüştür. Buna karşın hâlâ gidilmemiş, incelenmemiş ağızların olduğu yerler mevcuttur. Günümüzde gelişen teknolojinin yanı sıra yaşanan sosyal, kültürel ve benzer gelişmeler nihayetinde ağızlar bozulma ve yok olma eğilimi göstermektedir. Bu sebeple araştırmacılar ağızların kaybolmadan derlenip kayıt altına alınarak gelecek nesillere aktarılması yönünde çalışmalar sürdürmektedir. Bu tez çalışması da Türk diyalektoloji çalışmalarına katkıda bulunmak maksadıyla hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışmada Uşak ilinin Eşme ilçesine bağlı köylerin ağız özellikleri incelenmiştir. Eşme’nin belirlenen 28 köyüne gidilerek 58 kaynak kişi ile yapılan görüşmeler kayıt altına alınmış, kaydedilen görüşmeler transkripsiyon işaretleriyle yazıya aktarılmıştır. Çalışma; giriş, ses bilgisi, şekil bilgisi, cümle bilgisi sonuç, metinler ve sözlük bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırmanın konusu, amacı, kapsamı ve yöntemine dair bilgiler açıklanarak, Eşme’nin tarihi, coğrafyası, iklimi gibi bilgilere yer verilmiştir. Ses bilgisi ve şekil bilgisi bölümlerinde bölge ağzının standart kullanımdan farklı olan ses ve şekil özellikleri tespit edilerek gerekli incelemeler yapılmıştır. Cümle bilgisi bölümünde cümle çeşitlerine değinilmiştir. Sonuç bölümünde ise bölge ağzına dair elde edilen verilerin incelenmesi sonucunda belirlenen ayırt edici özelliklerin değerlendirmesi yapılmıştır. Metinler bölümünde, 58 kaynak kişiden derlenen malzemeler transkripsiyon işaretleriyle yazıya aktarılıp numaralandırılarak verilmiştir. Sözlük bölümünde ilçe ağzından derlenen metinlerden hareketle Eşme ağzının söz varlığını yansıtan sözcüklere yer verilmiştir. Son olarak bu çalışmada faydalanılan kaynakların yer aldığı bir kaynakça bölümü eklenmiştir.

The importance of dialect studies for the historial course of the Turkish language is an undeniable fact. Dialect research in Turkey started in the 19th century and many academic studies have been carried out since then. However, there are still places with dialects that have not been visited or examined. Today, as well as the developing technological, social, cultural and similar developments, eventually, dialects tend to deteriorate and disappear. For this reason, researchers continue to work on collecting and recording dialects without being lost and transferring them to future generations. This thesis has been prepared in order to contribute to Turkish dialectology studies. In this study, the dialect characteristics of the villages of Eşme district of Uşak province were examined. The interviews with 58 source people were recorded by visiting 28 villages of Eşme and the recorded interviews were transcribed with transcription marks. Study; It consists of introduction, phonics, morphology, sentence knowledge, conclusion, texts and dictionary sections. In the introduction section, information about the subject, purpose, scope and method of the research is explained, and information such as the history, geography and climate of Eşme is included. In the phonetics and morphology sections, the phonetic and morphological features of the regional dialect that are different from the standard usage were determined and the necessary examinations were made. Sentence types are mentioned in the sentence knowledge section. In the conclusion section, the distinctive features determined as a result of examining the data obtained about the dialect of the region were evaluated. In the texts section, materials compiled from 58 reference people are transcribed with transcription marks and numbered. In the dictionary section, words reflecting the vocabulary of Eşme dialect are included, based on the texts compiled from the district dialect. Finally, a bibliography section containing the sources used in this study has been added.