Tip 2 diyabetli bireylerde yorgunluk ve diyabet öz yönetim arasındaki ilişki

Abstract

Bu araştırma tip 2 diyabetli bireylerde yorgunluk ve diyabet öz yönetim düzeylerinin belirlenmesi, sosyodemografik özelliklerin yorgunluk ve diyabet öz yönetim üzerine olan etkisinin ortaya koyulması ve yorgunluk ile diyabet öz yönetim arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Bu araştırma, Balıkesir Atatürk Şehir Hastanesi endokrinoloji kliniği ve polikliniğinde Haziran 2021-Ocak 2023 tarihleri arasında 332 tip 2 diyabetli birey ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri, "Kişisel Bilgi Formu", "Kronik Hastalıkların Tedavisinde Fonksiyonel Değerlendirme-Yorgunluk Ölçeği (FACIT Bitkinlik Skalası)" ve "Diyabet Öz Yönetim Ölçeği-35" ile yüz yüze görüşme tekniğiyle toplanmıştır. Verilerin analizinde sayı, yüzde, ortalama, Mann-Whitney U testi, Kruskal Wallis testi, Dunn testi, tek yönlü varyans analizi, Spearman's rho korelasyon katsayısı ve lineer regresyon analizi kullanılmıştır. Önem düzeyi p<0,05 olarak alınmıştır. Araştırmaya katılan Tip 2 diyabetli bireylerin yaş ortalaması 64.4±12.6, diyabet hastalığı süre ortalaması 11.6±7.4'tür. Bireylerin %54.8'inin erkek, %27.7'sinin ortaokul mezunu, %69.6'sının evli, %70.2'sinin çalışmadığı, %68.4'ünün oral antidiyabetik ilaç kullandığı, %51.2'sinin 1. derece akrabalarında diyabet öyküsünün olduğu, %50.6'sının daha önce hemşirelerden diyabet eğitimi aldığı belirlenmiştir. FACIT Yorgunluk Ölçeği toplam puan ortalaması 33.9±13.3 olup yorgunluk düzeyi düşük bulunmuş, Diyabet Öz Yönetim Ölçeği-35 toplam puan ortalaması 103.7±14.8 olup öz yönetim faaliyetleri daha sık bulunmuş ve Diyabet Öz Yönetim Ölçeği-35 alt boyutlarından en yüksek puan öz düzenleme alt boyutundan alınmıştır. Yaş, eğitim durumu ve diyabet hastalığı süresinin FACIT Yorgunluk Ölçek puanını etkilediği tespit edilmiştir. İleri yaşta olanların, okuryazar olmayanların ve diyabet süresi daha uzun olanların yorgunluğunun daha yüksek olduğu saptanmıştır. Kadınların, eğitim durumu lise, üniversite ve üzeri olanların, evlilerin, diyabet hastalığı süresi uzun olanların, oral antidiyabetik ilaç ve insülin+oral antidiyabetik ilaç kullananların diyabet öz yönetiminin yüksek olduğu tespit edilmiştir. FACIT Yorgunluk Ölçeği ile sağlık uzmanları ve diğer önemli insanlarla işbirliği ve önerilen rejimlere uyma alt boyutları arasında pozitif yönde zayıf derecede anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur. FACIT Yorgunluk Ölçeği ile Diyabet Öz Yönetim Ölçeği-35 ve öz düzenleme, öz entegrasyon, kan şekerleri kontrolü alt boyutları arasında pozitif yönde orta derecede anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur(p<0,001). Sonuç olarak tip 2 diyabetli bireylerde yorgunluğun diyabet öz yönetimine negatif etkisi olduğu görülmüştür.

The study carried out to identify the status of fatigue and diabetes self-management, to explore the effect of socio-demographic characteristics upon fatigue and diabetes self-management and to find the correlation between fatigue and diabetes self-management among type 2 diabetic patients. The study was conducted with 332 type 2 diabetic patients at endocrinology clinics and policlinics of Balıkesir Atatürk City Hospital between June 2021 and January 2023. The data of the study were gathered using "Information Request Form", "The Functional Assessment of Chronic Illness Therapy – Fatigue (FACIT-F)" and "Diabetes Self Management Instrument-35 (DSMI)" through face to face interview technique. In order to analyze the data; numbers, percentages, means, Mann-Whitney U test, Kruskal Wallis test and Dunn test, One way variance analysis, Spearman's rho correlation coefficients and Linear regression analysis were used. Significance level was set at p<0.05. Average age of the type 2 diabetic participants was 64.4±12.6 and average duration of diabetes was 11.6±7.4 years. It was found that 54.8% of the individuals were male patients, 27.7% of them had a secondary school degree, 69.6% of them were married, 70.2% of them did not work, 68.4% of them used oral antidiabetic medicines, 1st degree relatives of 51.2% of the patients had diabetes story and 50.6% of them received diabetes-training from nurses before. It was found that average FACIT-F total score was 33.9±13.3 and fatigue level was low whereas average DSMI-35 total score was 103.7±14.8, self-management activities were more frequent and the highest score was identified in self-regulation subscale of DSMI-35. It was noted that age, educational status and duration of diabetes affected FACIT-F score. It was understood that those who were older, those who were illiterate and those whose diabetes duration was longer had higher level of fatigue. It was found that those who were female patients, those whose educational status was high school, university and higher education, those who were married, those who had diabetes for a long time and those who used oral antidiabetic medicines and insulin plus oral antidiabetic demonstrated high level of diabetes self-management. A positive but weak significant correlation existed between FACIT-F scale and subscales of collaboration with health professionals and other significant people and compliance with medical regimen. A positive and moderately significant correlation was found between FACIT-F scale and Diabetes Self Management Scale-35 and self-regulation, self-integration, blood glucose monitoring subscales (p<0.001). As result; it was seen that fatigue affected diabetes self-management negatively among patients with type 2 diabetes.