Aleksandr Nikolayeviç Samoyloviç ve Türkoloji

Abstract

Rus Türkoloji araştırmalarının önde gelen isimlerinden olan A. N. Samoyloviç üzerine araştırmalar Rusya’da hâlâ sürmektedir. Bunda, kendisinin Türk dili, edebiyatı ve halk biliminin farklı konularında, çok sayıda ve nitelikli eser vermiş olması etkilidir. Bu eserlerin çoğu belli başlı konulardaki ilk araştırmalar ve incelemeler arasında sayılır. Hâl böyleyken hem Samoyloviç’in kendi çalışmaları hem de bunlara dair sonraki araştırmalar konuyla ilgili Türkiye’deki literatürde yeterince yer bulmamıştır. Bunun yanında bir başka problem ise Samoyloviç ve çalışmalarının Rus Türkoloji araştırmalarındaki yerini tespit etmeye yönelik herhangi bir araştırmanın da olmayışıdır. Netice itibarıyla gerek Samoyloviç ve gerekse de Rus Türkoloji araştırmalarına dair bilgi eksikliği, Türkiye’deki çalışmaların bazı yönlerden yetersiz kalmasına sebep olmaktadır. Bu yetersizlik kendini en çok belli bir konudaki literatürün tespit edilmesinde hissettirir. Samoyloviç’in pek çok çalışması ilk olmasıyla belli konulardaki Türkoloji çalışmalarında, en azından literatür özetinde yer bulmalıdır. Bazı çalışmalar ilk olmanın yanında bir de son olmalarıyla kayda değerdir. Daha net bir ifadeyle Samoyloviç’in saha araştırmalarıyla ulaştığı bazı bulgular değişen hayat şartları sebebiyle yok olmuştur. Böylelikle Samoyloviç’in çalışmalarının değeri kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Bunların ne anlam ifade ettiğinin anlaşılabilmesi Rus Türkoloji geleneğinin bilinmesiyle yakından alakalıdır. Bu sonuncunun anlaşılması ise Rus Doğu biliminin bilinmesine bağlıdır. Bütün bunlar tezde bütüncül bir yaklaşımın benimsenmesini gerekli kılmıştır. Netice itibarıyla öncelikle Rusya’daki Türklerle ilgili ilk yazılı kaynakların neler olduğu ve bunların özellikleri belirlenmiş, sonrasında Rus Doğu bilimi kuruluşları incelenmiştir. En nihayetinde Samoyloviç üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede öncelikle Samoyloviç’in biyografisi verilmiş, sonrasında ise dil-edebiyat ile halk bilimi araştırmaları üzerinde durulmuştur. Tezin sonunda Samoyloviç’in çalışmaları ile bunlar üzerindeki araştırmaların geçmişten bugüne bir listesi mevcuttur.

Research on A. N. Samoylovich, one of the leading figures in Russian Turkology studies, is still ongoing in Russia. The fact that he produced numerous qualified works on various subjects of Turkic languages, literature and folklore is effective in this. Most of these works are regarded as being among the first studies and reviews on certain subjects. In this context, both Samoylovich’s works themselves and subsequent studies on them have not been adequately included in the related literature in Turkey. In addition to this, another problem is that there are no studies designed to identify the place of Samoylovich and his works in Russian Turkology research. Therefore, the lack of information regarding both amoylovich and Russian Turkology research causes the related studies in Turkey to be inadequate in certain aspects. This inadequacy is most apparent in the identification of the literature on a specific subject. It is necessary to include many of the works of Samoylovich in at least the literature summary of Turkology studies as preliminary research. Certain studies stand out as being conclusive as well as preliminary. In other words, certain findings discovered by Samoylovich through field studies have disappeared due to changing living conditions. Therefore, the value of Samoylovich’s works stand out on their own. Understanding their significance is closely related to the understanding of the Russian Turkology tradition. The understanding of the latter, in turn, depends on the knowledge of Russian Orientalism. All these factors have necessitated a holistic approach to be adopted in the present thesis. In conclusion, first, the written sources on Turks in Russia and their features were identified, and Russian Orientalism institutions were examined afterwards. Finally, Samoylovich was addressed. Within this framework, first, the biography of Samoylovich was presented and, afterwards, his language-literature and folklore studies were discussed. At the end of the thesis, a list of Samoylovich’s work and research on these works from past to present is included.