Yeni Uygur Türkçesi-Halide İsrail-Meşel Kötürgen kişiler-(metin-dil incelemesi-sözlük)

Abstract

Yeni Uygur Türkçesi, Güney-Doğu lehçeleri grubunda yer alır. Tezimizde ele aldığımız Halide İsrail’in “Meşel Kötürgen Kişiler” (Meşale Taşıyan Kişiler) adlı eseri de bu lehçe ile yazılmıştır. Türk lehçeleri arasında önemli bir yere sahip olan Yeni Uygur Türkçesinin çekim ekleri kategorisi bakımından bu eser vasıtasıyla incelenmesi ve Çağdaş Uygur Edebiyatı yazarlarından Halide İsrail’in bu eserinin tanıtılması hedeflenmiştir. Çalışmanın giriş bölümünde, araştırmanın konusu, amacı, önemi, varsayımları ve sınırlıkları açıklanmıştır. İlgili alanyazın kısmında kuramsal çerçeve ve ilgili araştırmalardan bahsedildikten sonra sırasıyla Uygur adının manası ve bugünkü Uygur teriminin ortaya çıkışı, Doğu Türkistan’ın siyasi tarihi, coğrafi konumu, yüzey şekilleri ve iklimi, Doğu Türkistan’ın yakın dönemi ile bugünkü nüfus yapısı, yönetim sistemi, dini yapısı ve bugünkü ekonomik durumu, Yeni Uygur Türkçesi ve günümüzde kullanılan ağızlar, Çağdaş Uygur Edebiyatı, Halide İsrail’in hayatı ve edebi şahsiyeti, eserleri hakkında gerekli bilgilere yer verilmiştir. Çalışmamızın yöntem bölümünde araştırmanın modeli, evren ve örneklemi, veri toplama araç ve teknikleri, toplanma süreci, veri analizinin nasıl yapıldığı açıklanmıştır. Bulgular ve yorumlar bölümünde, Yeni Uygur Türkçesinin çekim ekleri bakımından incelemesi yapılmış, elde edilen veriler ilgili kısımlarda yorumlanarak sunulmuştur. Sonuç ve Öneriler kısmından sonra Ekler bölümünde metinler ve eser ile ilgili sözlük çalışmasına yer verilmiştir.

New Uighur Turkish is ranked among the group of South-Eastern Turkish dialect. Named "MEŞEL KÖTÜRGEN KİŞİLER " (Meşale Taşıyan Kişiler), which we dwelled on our thesis, Halide Israil's work was also written in this dialect. It is aimed to scrutinise the New Uighur Turkish, which is of a great importance among Turkish dialects in terms of inflectional suffixes through this work of art, and to introduce this work of Halide Israil, outstanding author of Contemporary Uighur Literature. In the prologue of the study, the subject, purpose, importance, assumptions and limitations of the research are expounded. After mentioned the theoretical framework and related researches, it was included in relevant literature respectively the meaning of the name Uighur and theemergence of current Uighur term, the political history, geographical location, surface features and climate of East Turkestan, the recent period of East Turkestan and its current demographical structure, administrative system, religious structure and current economic situation, The New Uighur Turkish and the dialects used in this day and age, Contemporary Uighur Literature, the life of Halide Israil and her personality in a literary sense, and essential information about her works of art. In the method section of our study, model, universe and sample of the research, data collection tools and techniques, the process of the data collection and how the data analysis is done are explained. In the Findings and Comments section, the New Uyghur Turkish has been examined in terms of inflectional suffixes, and the data acquired has been presented by interpreting in the relevant parts. Afterward the conclusion and suggestions section, the texts and the dictionary study related to the work are included in the Appendices section.