Marmara Bölgesinde faaliyet gösteren serbest bölgelerin performanslarının karşılaştırılması ve ekonomi üzerindeki etkileri

Abstract

Bu çalışmada, çok kriterli karar verme yöntemleri kullanılarak, 7 farklı serbest bölgenin; belirlenen 15 kriter gözetilerek performanslarının karşılaştırılması incelenmiştir. Çalışmada, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri arasında bulunan Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) ve Benzerliklerin Sıralanarak İdeal Çözümün Bulunması Tekniği (TOPSIS) yöntemleri birlikte kullanılmıştır. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; araştırmanın problemi, amacı, önemi varsayımı ve sınırlılıkları açıklanmıştır. İkinci bölümde konuya ilişkin kavramlar irdelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde; araştırmanın yöntemi örneklemi ve veri toplamı araçları ortaya konmuş, AHP ve TOPSIS yöntemlerinin detayları anlatılmıştır. Çalışmanın dördüncü bölümünde ise AHP ve TOPSIS yöntemleri ile serbest bölgelerin 2018, 2019 ve 2020 yıllarındaki performansları incelenmiş ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Çok kriterli karar verme yöntemlerinden AHP ve TOPSIS‟in serbest ticaret bölgesi gibi büyük ölçekli tesislerin performanslarının karşılaştırılmasında etkinlikle kullanılabileceği belirlenmiştir. Ayrıca çalışmada, 2018 ve 2019 yıllarında en başarılı serbest bölgenin Avrupa Serbest Bölgesi ve en başarısız serbest bölgenin Kocaeli Serbest Bölgesi olduğu; 2020 yılında ise en başarılı serbest bölgenin İstanbul İhtisas Serbest Bölgesi ve en başarısız serbest bölgenin yine Kocaeli Serbest Bölgesi olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise konuya ilişkin 7 serbest bölgenin 2018, 2019 ve 2020 yılları için performans sıralamaları yapılmıştır. Serbest bölgelerin işleyişi ve sektöre ait bazı önerilerde bulunularak çalışma tamamlanmıştır.

In this study, using multi-criteria decision making methods, the performances of 7 different free zones were compared by considering 15 criterias. In the study, Analytical Hierarchy Process (AHP) and Finding the Ideal Solution by Sorting Similarities (TOPSIS) methods, which are among the Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods, were used together. The study consists of five parts. In the first part, the problem, purpose, importance, assumption and limitations of the research are explained. In the second part, the concepts related to the subject are examined. In the third part of the study, the method sample and data collection tools of the research are presented, and the details of the AHP and TOPSIS methods are explained. In the fourth part of the study, the performances of the free zones among the 2018, 2019 and 2020 years were examined with the AHP and TOPSIS methods and the results were compared. It has been determined that AHP and TOPSIS, which are multi-criteria decision-making methods, can be used effectively in comparing the performances of large-scale facilities such as free trade zones. In addition, in the study, it was determined that the most successful free zone was European Free Zone and the most unsuccessful free zone was Kocaeli Free Zone in 2018 and 2019, while the most successful free zone was Istanbul Specialized Free Zone and the most unsuccessful free zone was again Kocaeli Free Zone. In the last part of the study, the performance rankings of the 7 free zones related to the subject for the years 2018, 2019 and 2020 were made. Some suggestions have been made regarding the functioning of free zones and the sector and the study completed.