Azerbaycan istiklal mücadelesine adanmış bir hayat: Mehmet Kengerli

Abstract

Çalışmamıza konu olan kişi meslek olarak tıp doktoru olmasına rağmen mesleğinin dışında kendisini Azerbaycan'ın İstiklâl Mücadelesine adamış gerçek bir vatansever ve dava adamı olan Mehmet Kengerli'dir. Mehmet Kengerli'nin yaşamı filmlere konu olabilecek farklılıktadır. Mehmet Kengerli 1914 Şuşa doğumludur. Çocukluğu ailesinin yanında Şuşa kentinde geçmiştir. Ailesi çiftçi bir ailedir. Kengerli henüz 13 yaşındayken kendisini mücadelenin içinde bulmuş ve daha o yaşlarda Müsavat Partisinin yer altı teşkilatlarında ulaklık yapmıştır. Kengerli ilk, orta ve lise eğitimini ailesinin sosyal ve siyasal durumuna bağlı olarak çeşitli yerlerde okuyarak tamamlamıştır. Daha sonra 1933 yılında Tıp Fakültesi'nin Rusça bölümüne girmişse de 1934'te Bakü'de yaşanan öğrenci hareketlerinden ötürü takip edileceğini düşünüp kaydını sildirmiştir. Aynı yıl akrabalarının yardımı ile Leningrad Askeri Tıp Akademisi'ne kayıt olmuş ve bu akademiyi 1938'de tamamlamıştır. Kengerli II. Dünya Savaşı'na Sovyet Rusya'nın bir askeri olarak katılmış önce Finlilere daha sonra da Almanlara esir düşmüştür. Savaşın ardından ise Berlin'de Müsavat Partisi lideri Mehmet Emin Resulzade ile tanışma fırsatı bulmuş fakat Resulzade'nin 1942'de Berlin'den ayrılması üzerine yolları ayrılmıştır. Kengerli bir süre daha Avrupa'da faaliyetleri yürütmüş ve Almanya'da kalan Azerbaycan Türklerinin Azerbaycan'a dönebilmeleri için Resulzade'nin talimatıyla Azerbaycan Demokratlar Birliği'nin kurulmasında etkili olmuştur. Daha sonra Türkiye'ye dönen Mehmet Kengerli Kızılay'ın bünyesi altında hekim ve başhekim olarak çeşitli yerlerde görev yapmıştır. Bu görevlerinin haricinde Azerbaycan Kültür Derneği ve Anıtlar Derneği çatısı altında da Azerbaycan İstiklâl Mücadelesi için siyasi faaliyetlerde bulunmuştur. Aynı zamanda hem Azerbaycan Kültür Derneğinde hem de Anıtlar Derneğinde başkanlık dahil çeşitli yönetim kurulu görevleri üstlenmiştir. Başarılarından dolayı çeşitli kurumlar tarafından ödüllere layık görülmüştür. Azerbaycan davası hakkında Azerbaycan dergisi başta olmak üzere çeşitli dergilerde onlarca yazı kaleme almıştır. Yazılarının haricinde farklı platformlarda Azerbaycan ile ilgili konuşmalar yapmış, yaşamıyla Azerbaycan Türküne ve gençliğine örnek olmuş değerli bir liderdir.

The subject of our study is Mehmet Kengerli, who was a true patriot and devoted himself to the Independence Struggle of Azerbaijan although he was a doctor. Mehmet Kengerli's life can be a subject of many movies. He was born in 1914 in Shusha and also spent his childhood with his family in the city of Shusha. He was the son of a farmer family. Kengerli found himself in the struggle when he was only 13 years old and at that age he served as a messenger in the underground organizations of the Musavat Party. Kengerli completed his primary, secondary and high school education in various places depending on his family's social and political situation. Later on, although he entered the Department of Russian Language at the Faculty of Medicine in 1933, he thought that he would be followed because of the student movements in Baku in 1934, and ultimately he disenrolled. In the same year, he enrolled in the Leningrad Military Medical Academy with the help of his relatives and completed this academy in 1938. Kengerli participated in the World War II in the ranks of Soviet Russia, and was captured by the Finns and then the Germans. After the war, he had the opportunity to meet Mehmet Emin Resulzade, leader of the Musavat Party in Berlin, but their paths were separated after the Resulzade left Berlin in 1942. Kengerli carried out activities in Europe for a while and was effective in the establishment of the Azerbaijan Democrats Union with the instruction of the Resulzade so that the Azerbaijan Turks staying in Germany could return to Azerbaijan. After returning to Turkey, Mehmet Kengerli served as the doctor and head doctor in various places at Kızılay Organization. Apart from these duties, Mehmet Kengerli also carried out political activities for the Azerbaijan Independence Struggle under the roof of the Azerbaijan Cultural Association and the Monuments Association. At the same time, he took on several executive duties, including the presidency both in the Azerbaijan Cultural Association and the Monuments Association. He wrote dozens of articles about Azerbaijani Case in various magazines, including but not limited to Azerbaijan Magazine. Apart from his studies and writings, he made speeches about Azerbaijan on different platforms and he is considered as a valuable leader who became a role model to Azerbaijani Turkish youth with his life.